Page 789 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb - Listy do Abraszy.
P. 789
„Pustka wydrenowana
z myśli, z marzeń, z tęsknot,
a nawet z bólu”
1
– o ostatniej powieści
Chavy Rosenfarb
Do rąk polskiego czytelnika trafia kolejny, szósty już, tom prozy Chavy Rosenfarb.
Jest to pierwszy na świecie przekład z języka jidysz dzieła Briw cum Abraszn ,
2
które ukazało się w 1992 roku i pozostało ostatnią napisaną przez tę autorkę
powieścią. Fakt, że w przeciwieństwie do wcześniejszych części rozległej sagi,
opowiadającej o dziejach i zagładzie społeczności żydowskiej Łodzi, ten tom nie
został przełożony na język angielski , jest zaskakujący, ponieważ to właśnie tutaj
3
znajdujemy zwieńczenie, uzupełnienie i podsumowanie rozwijanych wcześniej
wątków. Jest to późna powieść, gdyż w momencie jej wydania pisarka miała
prawie 70 lat. Jednak Chava Rosenfarb nie traci w niej nic z cech charaktery-
zujących jej pisarstwo: ostrości spojrzenia, wrażliwości na istotne, aktualne,
ale też uniwersalne tematy, a także tego, co możemy określić „feministycznym
pazurem” . Niektóre fragmenty mogłyby zostać napisane przez współczesną
4
autorkę, ponieważ są tak odważne i zaskakująco świeże. A opisy doświadczeń
z międzywojennego dzieciństwa w Łodzi, getta czy obozów wnoszą nowe tematy
i wątki, rzadko podejmowane przez literaturę piękną.
1 Chava Rosenfarb, Listy do Abraszy, tłum. Joanna Degler (Lisek), Magdalena Ruta, Inka Stempin,
Marek Tuszewicki, Anna Ciałowicz, Łódź 2023, s. 641.
2 Chava Rosenfarb, Briw cum Abraszn, I.L. Peretz Publishing House, Tel Aviv 1992.
3 Od kilku lat nad przygotowaniem angielskiego przekładu pracuje prof. Goldie Morgentaler – córka
Chavy Rosenfarb i tłumaczka lub współtłumaczka wszystkich powieści matki.
4 Zob. Chava Rosenfarb, Feminism and Yiddish Literature. A Personal Approach, w: Gender and
Text in Modern Hebrew and Yiddish Literature, red. Naomi B. Sokoloff, Anne Lapidus Lerner, Anita
Norich, JTS Press, Cambridge, Massachusetts, London 1992, s. 217–226. 787