Page 19 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.Jan Karski. Człowiek wolności.

SHOAH – WSPOMNIENIA PO LATACH

Jan Karski podczas otwarcia Muzeum Holocaustu
w Waszyngtonie (poniżej). Fot. Max Hirshfeld
Po wielu latach milczenia Karskiego francuski do-
kumentalista Claude Lanzmann namówił go do wzię-
cia udziału w nagraniu wspomnień z czasów wojny.
w październiku 1978 roku dawny kurier Polskiego
Państwa Podziemnego opowiedział dziennikarzo-
wi o dwukrotnym wejściu do getta warszawskiego
i o tym, co tam zobaczył oraz o próbach zaintere-
sowania aliantów losem Żydów i podjęcia działań
przeciwdziałających Zagładzie. Gdy zaczął mówić
o wydarzeniach sprzed 35 lat, był tak poruszony, że
wybuchł płaczem i uciekł sprzed kamery. Dopiero po
kilku minutach mógł kontynuować nagranie.
Co prawda w zmontowanym dokumencie Lan-
zmanna zabrakło najważniejszych dla polskiego emi-
sariusza fragmentów o pomocy udzielanej Żydom
przez Polaków, ale świat dowiedział się o jego misji.
Lanzmann jest zainteresowany tylko i wyłącznie
mechanizmem zagłady Żydów. Jego nie interesują
stosunki polsko-żydowskie, czy francusko-żydowskie,
czy holendersko-żydowskie. W tym filmie jego nie
interesują sprawy, czy ludzie pomagali Żydom, czy
nie pomagali, tylko: jak wyglądały te obozy, jak się
ta zagłada odbyła i co ci, którzy przeżyli, o tym my-
śleli wtedy i teraz, gdy on miał z nimi interview. (…)
Dla mnie najważniejszą częścią wywiadu było to, co
ja zrobiłem z moją misją żydowską, że dotarłem do
Londynu, że dotarłem do Waszyngtonu. Lanzmanna
to nie interesuje. Lanzmanna interesowało tylko to, co
15
Karski widział. I to w filmie umieścił .
Film Shoah pokazany w 1985 roku był dla Kar-
skiego punktem zwrotnym w jego biografii, ale już
wcześniej profesor był zapraszany na konferencje,
występował podczas seminariów, konferencji i ofi-
cjalnych uroczystości. W 1981 roku był głównym
mówcą na tzw. Zjeździe Wyzwolicieli zwołanym
przez Elie Wiesela. Przypominał o obojętności świata
wobec dokonującej się zagłady Żydów oraz o polskich
próbach poinformowania świata o Holokauście.

Jan Karski podczas kręcenia zdjęć do dokumentu Claude’a Lanzmanna „Shoah”.
Kadr z materiałów filmowych realizowanych przez reżysera użyto
za zgodą USHMM oraz Yad Vashem w Jerozolimie
Jan i Pola pobrali się w 1965 r. w Waszyngtonie (sąsiednia strona, cykl fotografii na środku). Album Poli Nireńskiej, zbiory MIDiT im. J. Karskiego
Jan Karski. Człowiek wolności | 19
Pola Nireńska (sąsiednia strona po prawej). Album Poli Nireńskiej, zbiory MIDiT im. J. Karskiego

15 Jan Karski w The Bob Lewandowski Show, 1987 r.