Page 21 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.Jan Karski. Człowiek wolności.

Żydzi wymagają, żądają, aby świat znał i uznał je-
dyność, wyjątkowość Holocaustu. Bo przecież czegoś
podobnego w historii świata nie było. I w tym ja się
z Żydami zgadzam. Holocaust nie był porównywal-
ny z cierpieniami żadnego innego narodu. My Polacy
cierpieliśmy, ponosiliśmy ogromne ofiary, ale przecież
właściwie wszyscy Żydzi zginęli.
Powtarzam raz jeszcze: tragedia Żydów jest nie-
porównywalna, czegoś podobnego nie było w historii
ludzkości. Jeżeli więc ktokolwiek powiada, że za mało
o tym powiedzieliśmy, że cokolwiek ma sugerować, że
straty Żydów są zaniżane, to ja zawsze będę podkre-
ślał niepowtarzalność tej tragedii. Nie można mówić,
że Żydzi ginęli i my Polacy także ginęliśmy. To jest
nieprawda, bo to jest nieporównywalne. Natomiast
ja staram się mówić do społeczności żydowskiej, pod-
kreślam stale, przy każdej okazji, że mało który naród
może tak wiele mówić o cierpieniu, co naród polski.
Dobrze wiemy, co znaczą przegrane wojny, prze-
grane rewolucje i powstania, my ciągle przegrywa-
my, ciągle nas męczą, burzą nam miasta, burzą nam
kościoły, trzymają naród w zacofaniu, my naprawdę
wiemy, co to jest cierpienie. Ale my także musimy wie-
dzieć, że Holocaust jest nieporównywalny. O tym za-
pomnieć nie wolno. Ja cokolwiek będę robił, cokolwiek
robię, staram się przyłożyć swoją cegiełkę, aby inni
o tym nie zapomnieli .
17

Podczas spotkania w świątyni Emanuela w Davenport
w Stanie Iowa, 1986 r. Zbiory MIDiT im. J. Karskiego

Jan Karski. Człowiek wolności | 21