Page 12 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.Jan Karski. Człowiek wolności.

WARSZAWSKIE GETTO 1942

Pierwsza myśl, z której zdałem sobie sprawę to beznadziejność. Przejmująca beznadziejność
ich sytuacji. Dla nas, Polaków, to była wojna i okupacja. Dla nich, Żydów – koniec świata.
Zapadł na nich wyrok śmierci tylko dlatego, że... byli . Jan Karski
8

Po ucieczce ze szpitala i kilkumiesięcznej kwa-
rantannie Jan Karski wrócił do pracy w konspiracji
najpierw w Krakowie, a od jesieni 1941 r. w Warsza-
wie – w Biurze Informacji i Propagandy Komendy
Głównej zwz-ak. Przygotowywał materiały infor-
macyjne, prowadził nasłuch radiowy, współpraco-
wał też z Frontem Odrodzenia Polski kierowanym
przez Zofię Kossak-Szczucką. Latem 1942 r. szykował
się do kolejnej misji na Zachód. Miał przewieźć do
Londynu informacje od przedstawicieli różnych par-
tii o sytuacji w kraju, w tym materiały przygotowane
przez Referat Spraw Żydowskich Komendy Głównej
ak o sytuacji Żydów.
W ostatnich dniach sierpnia 1942 r. Jan Karski
(wówczas używający pseudonimu Witold) dwukrot-
nie spotkał się z reprezentantem Bundu, Leonem
Feinerem i delegatem syjonistów, Menachemem
Kirszenbaumem. Żydzi chcieli, by emisariusz z oku-
powanej Polski przekazał ich przesłanie przedsta-
wicielom polskiego rządu na uchodźstwie, aliantom
i Żydom na zachodzie. Namówili go, by na własne
oczy zobaczył, co Niemcy robią z Żydami i jak działa
machina śmierci, by mógł o tym opowiedzieć jako
naoczny świadek.
Odniosłem wrażenie, że cała ludność dzielnicy
z jakiegoś powodu znalazła się na ulicy (...). Mijali nas
ludzie o dzikim spojrzeniu błyszczących od gorączki
oczu. Gdzieś biegli, śpieszyli się… W powietrzu wisiało
nienaturalne napięcie, chorobliwa aktywność, jakby
przedśmiertne pobudzenie. Swoją sztuczną ruchliwo-
ścią i zabieganiem chcieli oszukać śmierć? Panował
smród. Ulice były nie sprzątane. Rynsztoki wypełnione
fekaliami. I trupy. Nagie trupy .
9

Kolejno od góry: Żebrzące dzieci na terenie warszawskiego getta. Rok 1941;
zbiory Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma
Kolejka po żywność w warszawskim getcie. Zbiory Archiwum Hoovera
Prawdopodobnie droga na Umschlagplatz. Warszawa 1942; zbiory ŻIH
Warszawske getto. Rok 1940; zbiory Archivum Hoovera

12 | Jan Karski. Człowiek wolności