Page 27 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom pierwszy.

Generalnie Samuel nie miał natury skłonnej do stawiania pytań, spierania
się, zastanawiania, spekulowania. Był całkiem zadowolony ze sposobu życia, jaki
narzucił mu ojciec. Gojskie nauki nigdy nie kolidowały z wiedzą przekazywaną mu
przez nauczyciela – maskila, a jego racjonalizm nigdy nie stawał w sprzeczności
z przestrzeganiem zasad religijnych i pobożności w domu. Zwątpienie w Boga
jako dawcę prawa moralnego i wiara w ojca uzupełniały się i jakby nie było, skła-
dało się to na całkiem harmonijną obojętność. A on nie należał do tych, którzy
w obojętności doszukiwali się jakiejś wady.
Życie układało mu się lekko – pełne wygód, uporządkowane codziennym
rytmem. Co prawda w rytmie tym nie było miejsca na szczególnie ciepłe relacje
rodzinne, spontaniczne wybuchy emocji, na wyjątkowe, silne przeżycia – zarówno
te radosne, jak i smutne, ale dzięki temu miał poczucie stabilności, pewności,
że wszystko jest w porządku ze światem, z życiem, a także z nim, dorastającym
człowiekiem.
Matka Samuela – „madame”, jak zwykła tytułować ją służba, była z postawy
podobna do ojca Samuela, reb Mojsze Arona. Wysoka, silna Żydówka, dorodna
i zaokrąglona, otulona w dziesiątki spódnic, krynolin i halek. Miała parę żywych,
niemal figlarnych oczu (które Samuel po niej odziedziczył), których żaru z pewno-
ścią nie można było powstrzymać, ale nie uśmiechała, ani nie śmiała się nigdy.
Wyglądało to tak, jakby jej pełne, rozłożyste ciało, wciśnięte w poważną, czarną
suknię, kryło w sobie skarb radości i śmiechu, ale zasznurowany pod gorsetami
i pasami – niczym pełna, pękata beczka spętana w żelazne obręcze dla zabez-
pieczenia przed pęknięciem. Mały Samuel żywił kiedyś zgłodniałą tęsknotę do
rozsznurowania mamy, do wyzwolenia z niej spętanego śmiechu, lecz ten głód
nigdy nie został zaspokojony. Nie miała czasu dla niego. Od wczesnego ranka
do późnej nocy zajęta była prowadzeniem wielkiego domu, gospodarstwem,
nadzorem i rachunkami, dyrygowaniem całą armią służby, przyjmowaniem gości,
kupców, klientów z innych prowincji. Zamiast śmiechu roznosiły się po domu jej
zapracowany głos oraz metaliczny dźwięk kluczy i kluczyków, które ostrzegały,
że zbliżanie się do niej nie ma sensu.
Zdarzały się rzadkie momenty, gdy w przypływie matczynej miłości chwytała
małego Samuela w ramiona, jego ręce oplatały się wokół jej nóg, głowa zanurzała
się w szeleszczących, tajemniczych spódnicach, nos wyczuwał ostry, słodko-
-apetyczny zapach – łzy napływały mu do oczu – dokładnie tak, jakby zanurzał
głowę w łupinach wielkiej cebuli. Ten szczęśliwy moment zakłócenia porządku był
dla niego bardziej bolesny niż przyjemny, stając się zapowiedzią nadchodzącej
pustki, źródłem rozbudzenia, ale nie zaspokojenia apetytu. Samuel pozostawał
z tą wonią w nozdrzach, z echem dzwoniących kluczy w uszach – w nieznośnej,
przerażającej samotności.
Dlatego moment, kiedy ojciec pojawiał się w domu, odczuwał jako zemstę
na niej. Wtedy nieznośny dźwięk kluczy przestawał rozbrzmiewać, a ta odrobina
figlarności w oczach matki gasła. Stawała się cicha i potulna. Nawet jej ciało 25