Page 88 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Drzewa Pamięci. 10 opowieści z łódzkiego getta

DRZEWKA_SKLAD_3_Layout 1 19/11/14 14:09 Page 86

lucie cytryn-Bialer

Zaczęła swoją misję. W 1995 roku Lucie (still called Lusia by her
nakładem wydawnictwa Albin Michel friends) decided to do what her daugh-
wyszły po francusku wiersze Abramka. ter had wanted to do – to show the
Potem napisała książkę „Dla Ciebie world the poems left by Abramek.
Nelly” – gdzie opisała historię swojej ‘Nelly was supposed to make sure that
rodziny i zamieściła duże fragmenty the world finds out about Abramek
wierszy i opowiadań Abrama Cytryna. after my death, but when she was
Wydała ją po polsku i angielsku. Na gone I promised to do it myself,’ says
angielski przetłumaczyli ją jej łódzcy Lucie Bialer. She began her mission.
przyjaciele: Zofia Snowadzka i Amery- In 1995, Abram’s poems appeared in
kanin Richard Reineccius. Lucie Bialer French published by Albin Michel. She
liczyła na to, że świat dostrzeże, że jej later wrote a book, “For you, Nelly” in
brat pozostawił bezcenne świadectwo which she described the history of her
Zagłady. – To również dowód wiary, że family and posted large fragments of
poezja może ocalić od śmierci – pod- poems and short stories written by
kreślała. Wiersze Abramka prezento- Abram Cytryn.
wała też w języku hebrajskim. She published it in Polish and in
Już w 1994 roku, podczas obcho- English. It was translated into English
dów 50. rocznicy likwidacji łódzkiego by her friends from Łódź: Zofia
getta, otrzymała w Jerozolimie dyplom Snowadzka and Richard Reineccius,
„Kobiety Walczącej”. an American. Lucie Bialer hoped that
Do Łodzi Lusia wróciła po raz the world could see her brother’s price-
pierwszy w 1999 roku. Przed pierwszą less testimony of the Holocaust. It is
wizytą była przerażona. – Nie wiedzia- also an invaluable proof of the belief
łam, co mnie czeka. Nawet nie miałam that poetry can save from death,’ she
do kogo zadzwonić, już nikogo nie emphasized. She also presented
znałam – wspominała kilka lat później. Abramek’s poems in Hebrew.
Po pierwszym przyjeździe okazało się, Already by 1994, during the cele-
że w rodzinnym mieście znalazła wielu bration of the 50th commemoration of
życzliwych ludzi, a oprócz złych the liquidation of the Łódź Ghetto, she
wspomnień, związanych z przeżyciami received the diploma of a “Fighting
w getcie i śmiercią najbliższych, z Ło- Woman” in Jerusalem.
dzią wiążą ją także dobre wspomnie- Lusia returned to Łódź for the first
nia. – To było miasto mojego dzie- time in 1999. Before the first visit, she
ciństwa, które było bardzo szczęśliwe was horrified. ‘I did not know what to
– mówiła dziennikarzom. expect. I did not even have anybody to
Piotr Zarębski zrealizował film o ło- call; I did not know anybody anymore,’
dziance z Paryża pt. „Nie oplataj mnie she recalled, a few years later. When
śmierci”, gdzie Bialer apeluje o pojed- she first came to Łódź, she met many
nanie między Polakami i Żydami. – To friendly people and it turned out that
opowieść współczesna o kimś, kto ma apart from the painful memories of the
do przekazania ważne przesłanie ghetto and the death of loved ones,
– tłumaczy reżyser. Na łódzką pre- she also had good memories of Łódź.
mierę filmu przyjechał do Łodzi Josef ‘It was the city of my childhood, which
Gotlib, jedyny żyjący kuzyn Lucie. was very happy,’ she told journalists.
– On był w brzuchu swojej mamy, gdy Piotr Zarębski made a film about the
z jego ojcem w domu na Starosikaw- woman from Łódź living in Paris “Nie

86