Page 135 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Drzewa Pamięci. 10 opowieści z łódzkiego getta

DRZEWKA_SKLAD_3_Layout 1 19/11/14 14:09 Page 133

chava Rosenfarb

W 1950 roku Morgentalerom uro- brother survived the Holocaust. The
dziła się córka – Goldie (imię dostała Morgentalers and the Rosenfarbs had
po matce ojca, która zginęła w Ausch- been friends before the war.
witz), a kilka lat później syn. Zarówno Chava crossed the Belgian border
Chava, jak Henia nazwały swoich illegally with her mother and sister. He-
synów Awrom (Bamie) – na pamiątkę niek studied medicine in Germany and
ojca Abrahama, którego straciły. He- then in Brussels. In 1949, they got
niek Morgentaler stał się w latach married and a year later, they emi-
60. orędownikiem prawa kobiet do grated to Canada. They settled in
aborcji i aktywnym działaczem w tym Montreal.
zakresie. In 1950, the Morgentalers’ daugh-
Chava rozwiodła się z mężem ter was born – Goldie (she was named
pod koniec lat 70-tych, potem związała after her father’s mother, who was
się z Bono Wienerem (1920-1995), murdered in Auschwitz), and a few
który w latach 40. wyemigrował do Aus- years later, their son was born. Both
tralii. Chava and Henia named their sons
Rosenfarb po wojnie najpierw zre- Awrom (Bamie) – in memory of their fa-
konstruowała, a potem opublikowała ther, Abraham, whom they had lost. In
teksty poetyckie z getta, m.in. „Di ba- the 60s, Henry Morgentaler became an
lade fun nechtikn wald un andere lider” advocate for women’s abortion rights,
(1948), „Geto un andere lider” (1948), and was an activist in this field.
napisała też potężną epopeję łódz- Chava divorced her husband in late
kiego getta „Der bojm fun lebn” 70's. Then, she married Bono Wiener
(„Drzewo życia”), gdzie barwnie opi- (1920–1995), who had emigrated to
sała środowisko żydowskich artystów Australia in the 40s. After the war,
z getta. Książka wyszła w języku ży- Rosenfarb first reconstructed and then
dowskim w 1972 roku. Wiele lat póź- published poetic texts from the ghetto,
niej ukazało się jej angielskie wydanie including ‘Di balade fun nechtikn wald
– ponad tysiąc stron tekstu. Książka un andere lider’ (1948), ‘Geto un an-
wyszła nakładem australijskiego wy- dere lider’ (1948). She also wrote
dawnictwa. I – paradoksalnie – Chava a monumental epic chronicle of the
Rosenfarb weszła do szerszego Łódź ghetto, ‘Der bojm fun lebn’ (‘The
obiegu jako autorka powieści po an- Tree of Life’), in which she colourfully
gielsku. W 2000 roku wydała po an- described the circle of Jewish artists
gielsku dwie kolejne książki – „Bo- from the ghetto. The book was pub-
ciany” i „Of Lodz and Love”, w których lished in Yiddish in 1972. Many years
opisuje żydowskie życie w Polsce later, it was published in English cov-
przed II wojną światową, w tym mię- ering more than a thousand pages.
dzywojenną Łódź. Potem był jeszcze The book was published by an Aus-
zbiór opowiadań „Survivors”. tralian publishing house, and ironically,
W tłumaczeniu na angielski poma- Chava Rosenfarb reached a wider au-
gała Chavie jej córka, Goldie, która dience as an author of novels written
jest profesorem literatury angielskiej in English. In 2000, she published two
na Uniwersytecie Lethbridge, specja- more books in English: ‘Bociany’ and
listką od literatury wiktoriańskiej i lite- ‘Of Lodz and Love’, in which she de-
ratury żydowskiej. Przyznaje, że jej scribed Jewish life in Poland before
matka była wyjątkową pisarką. World War II, including inter-war Łódź.

133