Page 91 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Bobkowski. CHULIGAN WOLNOŚCI.

91

KONTROWERSJE WOKÓŁ SZKICÓW PIÓRKIEM

SZKICE GUMKĄ. POPRAWIANIE AUTOBIOGRAFII

„Pamiętnik: ta część naszego życia, którą mo- cach” niezredagowanych Bobkowskich jest wielu,
żemy opowiedzieć nie rumieniąc się.” Cytując ten w „Szkicach” zredagowanych Bobkowski jest tylko
aforyzm Ambrosa Bierce’a, Miłosz zastrzega we jeden – spójny, konsekwentny, bez żadnego wyło-
wprowadzeniu do „Rodzinnej Europy”, że nie mu, co prawdę mówiąc, jest dość nudne. Pamię-
pretenduje do absolutnej szczerości. Lata dzielące tajmy, że Bobkowski był dzieckiem epoki skompli-
napisanie dzienników Bobkowskiego od wydania kowanej i sam był pełen konfliktów. Wymazując je
„Szkiców piórkiem” to czas daleko posuniętych z dzienników, odebrał sobie moim zdaniem znacz-
przewartościowań i rewizji myślenia politycznego ną część własnej osobowości. (...)
Europejczyków, przemian języka, którym się po- Paweł Rodak:
sługiwali, a także uczuć, których się nie wstydzili. Nie dziwi mnie, że Bobkowski zmienił swoje za-
Redagując swoje notatki, Bobkowski dał temu piski. Przez ostatnie lata pracowałem w archiwach
wyraz w znamienny sposób. Gatunek dzienni- nad dziennikami pisarzy – rękopisami, maszynopi-
ka literackiego (inny od pisanych z perspektywy sami i wersjami drukowanymi – i wiem, jak dużo
lat wspomnień, takich jak „Rodzinna Europa”) diaryści potrafią zmieniać. Pisarz, który wydaje
skłonił go do nadania po latach swojemu myśle- swój dziennik za życia, prawie zawsze wprowa-
niu politycznemu pozorów ciągłości tam, gdzie w dza poprawki. Nie zaskakuje mnie zatem sama
istocie doszło do ważnych zmian, nawet zerwań. zmiana, ale to, co zostało zmienione, czyli poglądy
W jego retuszach można odnaleźć przewrotny antysemickie. Chyba nic w innych tekstach Bob-
ślad tego, o czym w latach po wojnie wielu eu- kowskiego nie dawało podstaw, by oskarżać go o
ropejskich intelektualistów wolało nie pamiętać. antysemityzm. A i teraz nie sądzę, abyśmy mogli po
Łukasz Mikołajewski, Retusze Europejczyka, 2012 prostu mówić o Bobkowskim – antysemicie. Ma
rację Pani Joanna Podolska, kiedy zwraca uwagę,
Debata pt. „Szkice gumką. Poprawianie auto- że on jednak ex post te zapisy przerobił, co można
biografii” zorganizowana przez „Kulturę Liberal- traktować jako zmianę poglądów w tej sprawie.(...)
ną” w listopadzie 2012 roku. Piotr Kieżun: Chuligan wolności
Marek Beylin: Zawód Bobkowskim jest chyba tym większy, że
Bobkowski w swoich dziennikach posługuje się po wznowieniu „Szkiców” w latach 90. stał się pi-
bardzo radykalną postacią antysemityzmu – pisze sarzem niemal mitycznym, idolem wielu krytyków
wprost, że Żydzi jako zbiorowość są zawadą cy- literackich. To był ktoś, kogo potrzebowaliśmy. An-
wilizowanego i dobrego świata. Warto porównać drzej Horubała w 1998 pisał w „Życiu”: „umówmy
te twierdzenia z tym, co pisała o Żydach choćby się: Bobkowski to trochę pisarz wymyślony, to pi-
Maria Dąbrowska. To zupełnie inna mentalność. sarz czytany przez pryzmat naszych marzeń i pra-
Dąbrowska, nawet jeśli niechętnie wyraża się o Ży- gnień, to pisarz, któremu sporo dopisujemy, który
dach, to raczej dlatego, że czuje pewną separację – ma u nas duży kredyt. Bo przecież ktoś taki jak on,
kulturalną i społeczną. Tutaj natomiast mamy do no może trochę lepszy, trochę zdolniejszy powinien
czynienia z poczuciem głębokiej wrogości wobec się narodzić, powinien nadać ton literaturze pol-
całej grupy. To bardzo radykalna postawa i muszę skiej, powinien ją zbawić. Właśnie ktoś taki jak
powiedzieć, że jak na człowieka, który przed woj- Bobkowski, przenikliwy facet, nieulegający ideolo- Bobkowski
ną czuł się jakoś związany z Polską Partią Socja- gicznym dewiacjom ze szklaneczką whisky Cana-
listyczną, bardzo rzadka. Mimo to, a może właśnie dian Club w ręku, piszący książki na marginesie
dlatego z tekstu Łukasza Mikołajewskiego i pier- swych codziennych, nierzadko awanturniczych
wotnej wersji dzienników Bobkowski wyłania się zatrudnień, powinien być bohaterem i autorem
jako postać dużo bardziej interesująca. W „Szki- dwudziestowiecznej literatury polskiej”. (...)

Katalog A Bobkowski 165 x 235_11 sierpnia.indd 91 2013-09-16 18:29:26