Page 58 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe.

dziś powracają podobne głosy wskazujące, że konwen-
cjonalny realizm jest nieodpowiedni do mówienia o Za-
gładzie. W tym kontekście charakterystyczna byłaby
wypowiedź Roberta Brauna, który parafrazując słynne
dictum Adorna o niemożności uprawiania poezji po Ho-
lokauście, konstatował, że można pisać poezję po
Auschwitz, ale nie można już opisywać przeszłości his-
torycznej, posługując się konwencją realistycznej narra-
2
2 — cji . Klasyczny realizm, z właściwą mu logiką opowia-
R. Braun, The Holocaust dania, klarownością w patrzeniu na historię i pewnością
and Problems of Representation,
„History and Theory” 1994, vol. 33, co do sądów na jej temat, nie jest w stanie zobrazować,
no. 2, s. 174. Pisze też o tym Ewa choćby w przybliżeniu, kryzysu, jaki wprowadziło do his-
Domańska we wstępie do antologii torii przemysłowe mordowanie Żydów przez nazistów.
Pamięć, etyka i historia.
Anglo-amerykańska teoria historio- Podobnie przedstawił ten problem Hayden White, okre-
grafii lat dziewięćdziesiątych, ślając Holokaust mianem zdarzenia modernistycznego,
red. E. Domańska, a więc takiego, którego skala przekracza dotychczasowe
Poznań 2006, s. 18.
doświadczenia i wypracowane na ich potrzeby metody
3
3 — opisu . W miejsce realistycznej narracji White postulo-
H. White, Zdarzenie wał wykorzystywanie eksperymentalnych technik narra-
modernistyczne, tłum. M. Nowak,
[w:] Hayden White. Proza cyjnych prozy modernistycznej, które już na poziomie
historyczna, red. E. Domańska, języka, w samym sposobie kształtowania obrazu prze-
Kraków 2009, s. 283-313.
szłości historycznej, pozwalałyby odbiorcom na doświad-
czenie radykalnej obcości związanej z Holokaustem. Tę
obcość należałoby zresztą rozumieć w sensie Brechtow-
skim, jako reprezentację, która nie pozwala na bierne
uwewnętrznienie, wpisanie w lekturowy ciąg przyczyn
i skutków, zamiast tego zmuszając do zajęcia stano-
wiska, trudną konfrontuje z traumatycznym wymiarem
Zagłady.
Wśród przeciwników takiego eksperymentowania
z formą w filmach o Holokauście symptomatyczna jest
argumentacja Andreasa Huyssena. Twierdzi on, iż mo-
dernistyczne narracje są zbyt intelektualne wobec kul-
turalnych potrzeb masowej publiczności, stanowią
barierę komunikacyjną, która utrudnia emocjonalne za-
angażowanie i identyfikację widza z pojedynczym, indy-
widualnym żydowskim bohaterem, co sam Huyssen
uważa za niezbędne dla uwewnętrznienia pamięci Ho-
lokaustu. Jego zdaniem krytyka serialu Holocaust i in-
nych filmów posługujących się konwencjami klasy-
cznego kina fikcji motywowana jest sympatiami este-
4 —
Zob. A. Huyssen, The Politics tycznymi, a nie głębszą refleksją na temat konsekwencji
of Identification: ‘Holocaust’ i ograniczeń poszczególnych modeli reprezentacji .
4
and West German Drama.
„New German Critique” 1980, Huyssen dyskredytuje krytyków realistycznych reprezen-
no 19(1), s. 17-36. tacji Holokaustu, sugerując, że ich sympatie są natury

56 Bartosz Zając