Page 201 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Zenia Larsson - Cienie przy drewnianym moście.

Przyjaciółka autorki z czasów dzieciństwa, Chava Rosenfarb , znana pisarka
2
tworząca w języku jidysz, poświęciła Zeni dużą część jednego z osobistych
esejów – Wędrówki przez wewnętrzne kontynenty: zapiski z życia . Rosenfarb
3
zastanawiała się nad wagą wątków autobiograficznych w swojej twórczości,
nade wszystko w swoim monumentalnym dziele Drzewo życia z 1972 roku.
„Nauczyłam się – pisze Chava Rosenfarb – że jeśli nie tworzy się z siebie, to
w pewnym sensie to, co się pisze, nie ma żadnej wartości. Stało się dla mnie
jasne, że wszyscy pisarze, niezależnie od tego, jaką zawoalowaną osobowość
przybierają, traktują własne doświadczenia jako istotę swojej twórczości” .
4
Rosenfarb sugeruje również, że doświadczenia życiowe jako materiał literacki
są u Zeni Larsson bardzo ważne. Dla szwedzkiego czytelnika autobiografizm
jej twórczości stanie się oczywisty, gdy kilka lat po opublikowaniu trylogii
zetknie się z esejami, w których pisarka połączy próbę wytłumaczenia swojego
życia i tego, jak widzi świat po koszmarze Holokaustu. Zwłaszcza Miedziane
grosze dziadka (szw. Morfars kopparslantar) z 1970 roku oraz Między wczoraj
a teraz (szw. Mellan gårdagen och nuet) z 1985 roku są istotne w śledzeniu
autobiograficznych tropów autorki. W tych książkach Zenia opowie o swojej
przedwojennej Łodzi, o utraconej rodzinie, o walce o siebie na emigracji po
1945 roku, o walce o to, żeby zostać rzeźbiarką i o tym, jak – pomimo instynktu
pozostawienia przeszłości za sobą – nie mogła zapomnieć doświadczeń wojny.
W Miedzianych groszach dziadka opisze, jak wraz z przyjęciem na Akademię
Sztuk Pięknych poczuła się częścią nowej społeczności szwedzkiej, co pozwoliło
jej na chwilę zapomnieć o przeszłości. Ale instynktownie Zenia pozostawała
blisko gminy żydowskiej, przyjaźniła się z grupą uchodźców, z którymi dzieliła
doświadczenie wojny. „Z dużym zainteresowaniem śledziłam to, co działo
się w Izraelu, jednak bez potrzeby identyfikacji. Nie mogłam jednak odciąć

2 Chava Rosenfarb (1923-2011), urodzona w Łodzi pisarka pisząca w języku jidysz. Przeszła
dokładnie taką samą drogę jak Zenia Larsson: łódzkie getto, te same obozy, wyzwolenie w Ber-
gen-Belsen. Po wojnie mieszkała w Belgii, a od 1950 roku w Kanadzie. Autorka wierszy, powie-
ści, opowiadań i esejów, w tym trylogii o łódzkim getcie Drzewo życia (jid. Der boim fun lebn).
Polskie wydanie całości ukazało się w latach 2015-2017 w Bibliotece Centrum Dialogu.
3 Chava Rosenfarb, Ramblings through Inner Continents. Notes from a Life w: Confessions of a Yid-
dish Writer and Other Essays, red. G. Morgentaler, McGill-Queen’s University Press, Montre-
al-London-Chicago, 2019, s. 79-98.
4 Chava Rosenfarb, Confessions of a Yiddish Writer and Other Essays [Wyznania jidyszowej pisarki
i inne eseje], op. cit. 201