Page 75 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Litzmannstadt Getto. Ślady.

tony, przez które los puka do drzwi”. W tym okresie von Beethoven was played by Rotsztatówna with
z łódzkiego getta wyruszały już ogromne transporty great bravado. He connected the play to perfor-
kierowane przez Niemców do Chełmna nad Nerem. mances of leading violinists of the era: Mischa Elman,
Jednym z nich został wywieziony Abram Rotsztat, Yasha Hejfetz and Bronislaw Huberman. At the same
ojciec skrzypaczki. Nic dziwnego, że muzycy getta concert also Beethoven’s Fifth Symphony was played,
pukaniem do drzwi śmierci oddawali cześć swoim in which – as the reviewer wrote – “demonic tones,
braciom wysyłanym w nieznanym kierunku. through which the fate was knocking at the door”
Po „wielkiej szperze”, gdy we wrześniu 1942 roku could be heard. During this period, ghetto huge
z getta wywiezione zostały niemal wszystkie małe shipments from Lodz sent by the Germans to Kulmhof
dzieci, starcy i chorzy, wszyscy mieszkańcy, także am Ner already set off. Abram Rotsztat, the father
muzycy, musieli pracować fizycznie w resortach of the violinist, was deported on one of them. Not
pracy, produkując odzież i inne przedmioty przydatne surprisingly, the musicians of the ghetto, by knocking
Niemcom. Orkiestra została rozwiązana. on death’s door, worshiped their brothers sent in an
W 1943 roku Bronisława Rotsztat wyszła za mąż unknown direction.
za Józefa Srebrnogórę, policjanta - to małżeństwo After the General Curfew, when in September
było jej szansą na przeżycie. Muzyka dawała poczucie 1942 almost all small children, the elderly and the
wolności, ale nie dawała kartek żywnościowych. Od sick, and all the inhabitants were exported from
tej pory artyści mogli grać tylko po godzinach ciężkiej the ghetto, the musicians had to work physically in
pracy. Jednak występy nadal były organizowane do the departments of labour, producing clothing and
połowy stycznia 1944 roku. other items useful to the Germans. The orchestra
Kolejnym ciosem był rozkaz obowiązkowej re- was closed.
jestracji i oddania instrumentów. „Nietrudno sobie In 1943 Bronislawa Rotsztatówna married Joseph
wyobrazić, co oznacza dla zawodowego muzyka, Srebrnogóra, a policeman – the marriage was her
wirtuoza, czy nawet dyletanta, konieczność oddania
swoich ulubionych skrzypiec, a getto ma przecież
kilku znanych wirtuozów. Wymieniamy tutaj choćby
pannę Rotsztatównę czy praskich skrzypków Krafta
i Weinbauma… Beethoven, Mozart, Chopin, Schu-
mann zamilkną w getcie na zawsze” – pisał kronikarz
getta w styczniu 1944 roku.
Nie wiadomo w jakie miejsce trafiły skrzypce
Bronisławy Rotsztatówny. Być może do Teatru Miej-
skiego w Litzmannstadt, gdzie intendentem był
kuzyn pisarza Hermana Hessego, albo do orkiestry
Hitlerjugend, która została utworzona w niemiec-
kiej Łodzi w dawnym pałacu Karola Poznańskiego,
może wziął je sam nadburmistrz Litzmannstadt, albo
trafiły do niemieckiej orkiestry kameralnej w Łodzi?

Afisz ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi
Poster from the collection of the State Archive
in Lodz

74