Page 325 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb „Między miasteczkiem i Łodzią. Opowieść o miłości”.

Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi od 2015 roku wydaje książki
Chavy Rosenfarb, pochodzącej z Łodzi, żydowsko-kanadyjskiej pisarki tworzącej
w języku jidysz. Między miasteczkiem i Łodzią. Opowieść o miłości to kolejny
tom świetnej literatury przełożonej z tego języka.
Rosenfarb pisała w języku, którym przed wojną posługiwała się większość
polskich Żydów. Można go było usłyszeć wszędzie: na ulicach i targach, w sklepi-
kach i warsztatach krawieckich, malutkich sztetlach i wielkich polskich miastach.
W jidysz handlowano i politykowano. Wygłaszano propagandowe przemówienia
i recytowano awangardowe poematy. Po żydowsku śpiewane były rzewne piosen-
ki w łódzkich fabrykach i ogniste tanga w popularnych bałuckich tancbudach.
W jidysz wydawane były gazety i książki, w tym języku powstawały namiętne
romanse, mrożące krew w żyłach kryminały i popularne szmoncesy. Jidysz łączył
Żydów, ale też dzielił. W międzywojennej Łodzi porozumiewała się nim co trze-
cia osoba. Nic więc dziwnego, że właśnie w tym języku powstały ważne książki
opowiadające o Łodzi. Bez wątpienia Chava Rosenfarb, która niemal całą swoją
twórczość i to nie setki, ale z górą trzy tysiące stron, poświęciła rodzinnemu mia-
stu i historii łódzkich Żydów, należy do grona najważniejszych łódzkich pisarzy.
Jak podkreśla Goldie Morgentaler, córka, ale także tłumaczka książek Rosenfarb
na język angielski, jej mama pisała w jidysz nie tylko dlatego, że był to jej pierwszy
język, którym najlepiej potrafiła wyrazić siebie, lecz również dlatego, że „chciała
unieśmiertelnić posługującą się nim utraconą społeczność polskich Żydów”.
Chava Rosenfarb urodziła się w Łodzi w 1923 roku. Jej rodzice byli zaangażo-
wanymi społecznikami, związanymi z żydowską partią polityczną Bund, co miało
ogromny wpływ na wychowanie córek. Chava i jej młodsza siostra Henia uczyły 325