Page 10 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Klub Kuriera.

10 ŁÓDŹ JANA KARSKIEGO

Łódź, początek XX wieku Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża
(fot. Archiwum Państwowe w Łodzi) (fot. Archiwum Państwowe w Łodzi)

com znalazł się Jan Kozielewski. Fakt urodzenia w Łodzi, która wówczas znajdowała się
w granicach III Rzeszy, uratował mu najprawdopodobniej życie. Udało mu się wydostać
z rąk sowieckich. Niedługo potem działał już w podziemiu i uczestniczył w misjach kurier-
skich. Natomiast jego towarzysze z obozu jenieckiego wywiezieni zostali do Ostaszkowa
i Kozielska i wiosną 1940 r. wymordowani przez NKWD.

Kiedy w 1984 r. Jan Karski przeszedł na emeryturę, rozpoczął się dla niego okres spe-
cjalnych wykładów, nagród i odznaczeń. Do Łodzi wrócił dopiero w 1996 r. Wtedy to
otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego. Powrót ten był dla niego
podróżą sentymentalną, jak o niej mówił w filmach nakręconych wtedy przez red. Michała
Fajbusiewicz i Waldemara Piaseckiego. Do miasta dzieciństwa Karski przybył ponow-
nie w 1998 r. i uczestniczył w obchodach 575 rocznicy nadania praw miejskich Łodzi.
Ważnym elementem tej wizyty była deklaracja podarowania miastu osobistych pamiątek.
W 1999 r. Jan Karski ponownie odwiedził Polskę, promując polskojęzyczne wydanie
swojego bestselleru pt. Tajne Państwo między innymi w Łodzi.
16 maja 2000 r. profesor Karski otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Łodzi.
Dziękując za to wyróżnienie, mówił: „…Tak naprawdę, ja mentalnie stąd nie wyjechałem.
(…) Łapię się często na tym, że bez tej Łodzi też mi jakoś w Waszyngtonie nieswojo…”. Była
to jego ostatnia wizyta w Polsce, dwa miesiące później, 13 lipca zmarł w waszyngtońskim
szpitalu. Duża część najcenniejszych pamiątek trafiła wolą profesora do jego gabinetu
otworzonego w czasie wizyty w 1999 r. w Muzeum Miasta Łodzi. Możemy w nim oglądać
jego medale, dyplomy i osobiste pamiątki.