Page 4 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.Jan Karski. Człowiek wolności.

RODZINNE MIASTO ŁÓDŹ

Wychowałem się w Łodzi, która była miastem biednym, brudnym, ale miastem tolerancyjnym.
Obok siebie żyli Polacy, Żydzi i Niemcy. Bez tamtej Łodzi pewnie
nie byłoby dzisiejszego Karskiego . Jan Karski
2

Jan Karski przyszedł na świat 24 kwietnia 1914
roku, niedługo przed zabójstwem arcyksięcia Fran-
ciszka Ferdynanda (następcy tronu Austro-Węgier),
które doprowadziło do wybuchu I wojny światowej.
Polski nie było wówczas na mapie Europy.
Na początku XX wieku Łódź znajdowała się
w obrębie imperium rosyjskiego. Był to największy
ośrodek przemysłu włókienniczego w Europie Środ-
kowo-Wschodniej i drugie po Warszawie na ziemiach
polskich miasto pod względem liczby mieszkańców.
W ciągu zaledwie 40 lat – na przełomie XIX i XX
stulecia – liczba mieszkańców urosła wielokrotnie!
W 1914 r. mieszkało w Łodzi 508 tys. osób, w tym
171 tys. (ponad 34 proc.) Żydów i 72 tys. (15 proc.)
Niemców, poza tym ok. 6 tys. Rosjan oraz Czesi, An-
glicy, Francuzi. Mieszkańcy posługiwali się językiem
polskim, ale również niemieckim, jidysz, a w oficjal-
nych dokumentach – rosyjskim. Było to miasto ro-
botnicze i ubogie.
Kilka miesięcy po urodzinach Karskiego Łódź
zajęli niemieccy okupanci. w listopadzie 1918 roku
– po zakończeniu I wojny światowej – po 123 latach
niewoli, Polska wróciła na mapę świata.
Jan Karski wychowywał się już w wolnej Polsce.

Łódź za czasów Karskiego była miastem wielokulturowym i wielowyznaniowym. Na zdjęciu synagoga postępowa i pałac żydowskiego
fabrykanta Jakuba Hertza (powyżej). Fot. Bronisław Wilkoszewski, 1896 r.; zbiory Muzeum Miasta Łodzi

Spojrzenie na przemysłową Łódź (po lewej na górze) i ulica Piotrkowska (na dole);
pocztówki sprzed 1918 r. Zbiory Muzeum Miasta Łodzi

4 | Jan Karski. Człowiek wolności