Page 108 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. "Fragmenty pamięci".

Wielka Szpera 5-12 września 1942 The Great Szpera, 5-12 September 1942

by dzięki niej uchronić innych, by ocalić społeczność 100 tysięcy Żydów. Tak mi obiecano – jeśli sami
dostarczymy ofiary, będzie spokój… (W tym momencie słychać krzyki: wszyscy pójdziemy, niech nie
biorą jedynaków, niech zabierają tym, którzy mają po kilkoro...)

To puste słowa! Nie mam sił z wami dyskutować. Jeśli przyjdzie tu ktoś z władz, nikt z was nawet nie
piśnie... Wiem, jak to jest, gdy się żywcem wyrywa członki z ciała. Wczoraj błagałem na kolanach,
ale to się na nic zdało. Z małych miast, które liczyły 7-8 tysięcy Żydów, przybył tu ledwo tysiąc. Co
zatem jest lepsze? Czego chcecie: pozostawienia 80-90 tysięcy Żydów, czy unicestwienia, Boże broń,
wszystkich?...
Sądźcie sobie, co chcecie. Moim obowiązkiem jest chronić tę część Żydów. Nie mówię do rozgorącz-
kowanych głów – przemawiam do waszego rozsądku i sumienia. Robiłem wszystko i nadal będę robił
wszystko, żeby nie dopuścić do wyprowadzenia broni na ulicę i rozlewu krwi… Nie mogłem zapobiec
temu nieszczęściu, dało się je tylko złagodzić. Trzeba mieć serce zbójcy, by domagać się tego, czego
chcę od was. Postawcie się jednak na moim miejscu i myślcie logicznie, a sami dojdziecie do przeko-
nania, że nie mogę inaczej postąpić, bo liczba tych, którzy zostaną uratowani, jest dużo większa od
liczby tych, którzy muszą być oddani.

Przemówienie wygłoszone przez
Chaima Rumkowskiego 4 września 1942 r.
przekład z jidysz: Monika Polit

Chaim Mordechaj Rumkowski (1877–1944)
W październiku 1939 roku mianowany przez Niemców na stanowisko Przełożonego Starszeństwa
Żydów, pełnił tę funkcję aż do likwidacji getta. Do dziś wzbudza wiele kontrowersji. Przez jed-
nych nazywany był kolaborantem i zdrajcą, przez innych zbawcą. Jest bohaterem kilku filmów
dokumentalnych i książek. Pisała o nim m.in. Hannah Arendt w eseju pt. Eichmann w Jerozolimie.
Rzecz o banalności zła i Primo Levi w książce Pogrążeni i ocaleni. Przemówienie Rumkowskiego
z 4 września 1942 roku przeszło do historii Zagłady pt. Oddajcie mi swoje dzieci. Warto je poznać
w całości.

108