Page 33 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Bobkowski. CHULIGAN WOLNOŚCI.

33

mogłem zapisać pięć zeszytów samymi bzdurami. Tu dwa lata sielanki, tam dwa lata czegoś, czego w ogóle
nie można nazwać życiem. Taki list wystarczy. Przetłumaczyłem go na francuski i pokazuję zaufanym
Francuzom z krótkim komentarzem”.
Z jednej zatem strony widać świat terroru, obozów koncentracyjnych, egzekucji ulicznych i nieustan-
nego zagrożenia, świat ludzi wydanych na łaskę i niełaskę najeźdźcy, który tysiącami nakazów i zakazów
usankcjonował bezprawie, a przede wszystkim zaplanował duchową i fizyczną eksterminację, z drugiej zaś
świat pewnego niedostatku, pewnych trudności i uciążliwości, pewnych, choć w gruncie rzeczy niewielkich
ograniczeń, czarnego rynku i nielegalnych, krociowych fortun, lecz jednocześnie spokoju i nawet względ-
nej wolności, w którym to świecie prawie wszystko funkcjonuje jak dotąd, trwa większość instytucji życia
publicznego, a w okupowanym Paryżu hitlerowski ambasador Otto Abetz jest właśnie ambasadorem, nie
gubernatorem, i wydaje przyjęcia nader chętnie odwiedzane przez francuskie sfery wyższe.

INNE DOŚWIADCZENIA
Świat oporu i świat kolaboracji całkowicie do siebie nie przystają, są przeciwieństwami, które wzajem
się znoszą. W Polsce kolaboracja była hańbą, we Francji przystosowaniem się do sytuacji.

Krzysztof Ćwikliński, Groza okupacji i paryskie georgiki (fragmenty)

Chuligan wolności

Oryginalne dzienniki okupacyjne
Bobkowskiego przechowywane w Polskim
Instytucie Naukowym w Nowym Jorku

Katalog A Bobkowski 165 x 235_11 sierpnia.indd 33 2013-09-16 18:27:57