Page 17 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe.

Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe

— Tomasz Majewski

Pierre Norra, wybitny francuski historyk, podkreślał, że
to, co wiąże i zobowiązuje naszą pamięć, a co sam okre-
ślał mianem lieux de memoire (miejsc pamięci), to nie
obiekty czysto fizyczne, widzialne i dotykalne, ale pewne
obrazy, relikty, ślady i całe kulturowe przestrzenie (kraj-
obrazy), które posiadają dla nas symboliczne znacze-
nie. Zagłada Żydów to wydarzenie bez precedensu,
które wielu myślicieli powiązało z ruchem przeciwstaw-
nym – z „zagładą znaczenia”, brakiem formy, bezradno-
ścią, gdy idzie o próbę wyrażenia. „Brak reprezentacji”,
„wydarzenie bez świadków”, to dobrze znane określenia,
które nakaz pamiętania odnoszą do tej niepokojącej
konsekwencji czasu zorganizowanego ludobójstwa. Pa-
mięć Zagłady, powiemy w nawiązaniu do Norry, „nie ma
miejsca” (non-lieux de memoire). Istnieją jednak kon-
kretne miejsca realizacji Zagłady – jednym z nich jest
getto łódzkie. Pozostała po nim, w wielu miejscach nie-
naruszona, przestrzeń żydowskiej dzielnicy zamkniętej
– budynki, pierzeje, kwartały ulic. To topografia, która
pozwala umiejscowić obrazy i opowieści o doświadcze-
niu getta, przekazane nam przez ofiary i Ocalałych.
W filmach dokumentalnych, które chcielibyśmy Państwu
przedstawić, słowa, fotografie, pieśni getta łódzkiego są
punktami krzyżowania się odmiennych form pamiętania.
To wątki splątane wielorako, raczej supły niż czytelne
miejsca pamięci. Teksty Ewy Ciszewskiej, Bartosza Za-
jąca i piszącego te słowa mają służyć Państwu pomocą
w rozplątaniu niektórych bardziej szczegółowych kwestii
związanych z prezentowanymi filmami. Poznając świat
łódzkiego getta, widząc je oczami dzieci, deportowanych
z Europy Zachodniej, powracających Ocalałych, stykając
się z emocjami tamtych czasów w medium muzyki
chcieliśmy zapytać: czego chcą od nas owe pieśni i ob-
razy? Z pewną ostrożnością odpowiem: chcą, byśmy ich
doświadczyli. Jeżeli tak się stanie, z pewnością bę-
dziemy o tym pamiętać.

Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe 15