Page 19 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Instalacja Marzenie Abramka. Pamięci Abramka Koplowicza & Lolka Grynfelda

W sierpniu 1942 roku Niemcy zażądali, by zmniejszyć getto i wy-
wieźć wszystkich nieużytecznych mieszkańców – tych, którzy nie
mogli pracować. Przede wszystkim dotyczyło to ludzi starych Marzenie Abramka
i chorych, ale też najmłodszych, do 10. roku życia. We wrześniu
1942 roku z getta wywieziono blisko 20 tys. osób, większość z nich
Marzenie Abramka
stanowiły dzieci. Osiem dni tzw. Wielkiej Szpery, od 5 do 12 wrze-
śnia 1942 roku, należą do najtragiczniejszych kart historii oku-
powanej Łodzi. Małe dzieci wyrywane były matkom, zabierane
z domów, wrzucane na wozy i wywożone. W czasie Wielkiej Szpery
Niemcy deportowali całe sierocińce. Teraz wiemy, że trafiały do
obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie wszystkie zostały za-
mordowane.

Po Wielkiej Szperze obowiązek pracy obejmował już wszystkich:
zarówno dorosłych, młodzież, jak i pozostałą grupę najmłodszych
mieszkańców getta.

Dzieci musiały ciężko pracować przez wiele godzin dziennie: szy- Pamięci Abramka Koplowicza i Lolka Grynfelda
ły skórzane plecaki, buty, ubrania, robiły też ubranka dla lalek,
które trafiały potem do ich niemieckich rówieśników. Nie miały
czasu ani siły na naukę i zabawę, choć dorośli starali się im po-
Praca móc – wspólnie śpiewano piosenki, układano wiersze, opowiadano
historie. Niestety wszechogarniający głód nie dawał o sobie zapo-
mnieć.
Pamięci Abramka Koplowicza i Lolka Grynfelda

Przełożony Starszeństwa Żydów Chaim Mordechaj Rumkow-
ski wyznawał zasadę „ocalenia przez pracę”. Przekonywał, że
osoby zatrudnione w niemieckim przemyśle mogą czuć się bez-
piecznie. Praca miała być lekarstwem na wszelkie bolączki get-
towej społeczności – deklasację, przestępczość i demoralizację.
W momencie, w którym Niemcy przystąpili do planu eksterminacji
Żydów, okazało się jednak, jak złudne były to nadzieje.

Zajęcia praktyczne w warsztatach przygotowujące dzieci do pracy
18 19