Page 20 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Klub Kuriera.

20 JAN KARSKI W USA

JAN KAR—

SKI
W USA

BARTEK GAWINEK

W połowie czerwca 1943 r. Jan Karski przybył do Stanów tała wydana dopiero w 1999 r. Po wojnie Karski brał udział
Zjednoczonych, aby przedstawić prezydentowi USA w tworzeniu archiwum prezydenta Herberta Hoovera,
Franklinowi D. Rooseveltowi oraz wpływowym środo- dzięki któremu ocalały materiały placówek dyplomaty-
wiskom amerykańskim swój raport. Wydawało się, że cznych państw będących po wojnie pod radziecką strefą
przyjeżdża tam tylko na krótką misję dyplomatyczną. wpływów, między innymi polskich. Praca ta niezwykle
Okazało się, że został do swojej śmierci w 2000 r. Na ważna jest mało doceniana i mało znana.
spotkanie z prezydentem Rooseveltem emisariusz mu- Następnie podjął studia dyplomatyczne na Georgetown
siał czekać ponad miesiąc, do 28 lipca. Przez ten czas, University i obronił pracę doktorską w 1952 r. Przez kole-
Karski mieszkał w ambasadzie RP w Waszyngtonie — był jne 40 lat wykładał tam na Wydziale Służby Zagranicznej
gościem ambasadora Jana Ciechanowskiego. Wtedy też stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. Wychował
Karski spotkał się z najważniejszymi amerykańskimi po- m.in. takich wybitnych amerykańskich polityków jak Bill
litykami i wpływowymi członkami diaspory żydowskiej, Clinton, późniejszy prezydent USA, czy Stephen Mull,
m.in. Felixem Frankfurterem, sędzią Sądu Najwyższego. obecny ambasador USA w Polsce. W tym czasie Kar-
Celem spotkań było zwrócenie uwagi na dramatyczną ski napisał także obszerną monografię zatytułowaną
sytuację narodu żydowskiego w okupowanej Polsce. Nie- The Great Powers & Poland, 1919-1945.
stety relacje Karskiego przyjmowano z niedowierzaniem. W 1965 r. ożenił się z Polą Nireńską, wybitną polską
Wreszcie 28 lipca ambasador Polski dostał przy śniadaniu tancerką i choreografką pochodzenia żydowskiego. Aż
list informujący, że prezydent Roosevelt chce widzieć jego do swojego udziału w filmie Shoah tylko nieliczni wiedzieli
i Jana Karskiego u siebie jeszcze tego samego dnia. Kar- o jego wojennej misji. Sam Jan Karski uważał, że jego misja
ski wytłumaczył Rooseveltowi całą sytuacje związaną była nieudana, więc nie było się czym chwalić. Dopiero
z eksterminacją Żydów. Mimo braku większego zaintereso- po premierze Shoah świat odkrył niesamowitą historię
wania ze strony prezydenta, Roosevelt zrobił na młodym polskiego emisariusza. Jan Karski zmarł w Waszyngtonie
emisariuszu ogromne wrażenie. Miał poczucie, że staje 13 lipca 2000 r. Został pochowany obok swojej żony na
i składa raport przed „panem ludzkości”. Po spotkaniu waszyngtońskim cmentarzu Mont Olive. Podczas pogrzebu
z prezydentem Karski wrócił do Londynu, aby zdać relację hołd Karskiemu oddali m.in. prezydent USA Bill Clinton oraz
ze swojej misji. Tam okazało się, że został rozszyfrowany prezydent RP Aleksander Kwaśniewski. W kwietniu 2012 r.
przez Niemców, co uniemożliwiło mu zaplanowany już legendarny emisariusz został pośmiertnie uhonorowany
powrót do kraju. Postanowiono, że Karski wróci do USA przez Baracka Obamę Medalem Wolności, najwyższym
już jako jawny pracownik ambasady RP. W Stanach miał cywilnym odznaczeniem w USA przyznawanym tylko raz
napisać książkę, która przybliży sprawę polską obywatelom do roku za wybitne zasługi dla USA i pokoju światowego.
amerykańskim i poruszy opinię publiczną. 29 maja 2012 r. w Białym Domu w imieniu Jana Karskiego
Książką tą stało się Tajne Państwo (Story of a Secret State). z rąk Baracka Obamy Medal Wolności odebrał Adam Daniel
Karski opowiadał w niej o Polskim Państwie Podziemnym Rotfeld, były minister spraw zagranicznych RP.
i swoich akcjach. Książka szybko stała się bestsellerem
i została przetłumaczona na wiele języków. W Polsce zos-