Page 129 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Jesteśmy drzewami wiecznymi.

JANKIEL HERSZKOWICZ

POLAND
ŁÓDŹ

DRZEWKO NR 584
TREE NO.

Jankiel Herszkowicz to jedna z bardziej znanych postaci łódzkiego getta.
Układał proste satyryczne piosenki w języku żydowskim, które śpiewał na
ulicach getta. Opowiadały o biedzie, głodzie i zimnie, ale jednocześni dawały
ludziom nadzieję i nieco radości. Przeżył wojnę i wrócił do Łodzi.
Jankiel Herszkowicz pochodził z Opatowa. Urodził się w 1910 roku. Jego
rodzina przyjechała do Łodzi niedługo przed wojną. Z zawodu był krawcem.
W getcie znalazł się z całą rodziną. Mieszkał przy ul. Rybnej 6 i 13, potem
przy ul. Starosikawskiej 1, na końcu przy ul. Berka Joselewicza 20. Rodzice
i najmłodszy brat zostali wywiezieni do Chełmna nad Nerem w 1942 roku i tam
zamordowani. On sam dostał pracę w sklepie, potem w piekarni, pracował
także w drukarni. W wolnych chwilach układał piosenki do znanych melodii
i śpiewał je na ulicach. Znało je i powtarzało całe getto. Niektórzy dokładali
swoje zwrotki, dlatego Ocalali pamiętają różne ich wersje.
Jankiel dowcipnie komentował sytuację w getcie, krytykował wysokich
urzędników, a nawet samego Przełożonego Starszeństwa Żydów, Chaima
Mordechaja Rumkowskiego. Ponoć Prezes raz zamknął za to trubadura
w areszcie. W „Kronice getta łódzkiego” jest jednak informacja, że dwukrotnie
nagrodził go za talent. Herszkowicz był również autorem szlagieru Leben zol
prezes Chaim (Niech żyje prezes Chaim), który przyniósł mu sławę w getcie.
Od końca 1941 roku śpiewak wykonywał swoje pieśni w duecie z Karolem
Rozencwajgiem, który przygrywał mu na gitarze lub cytrze.
W 1944 roku Jankiel został wywieziony do Auschwitz-Birkenau, potem trafił
do innych obozów, a koniec wojny zastał go w Brunszwiku. Ponoć zdolność
układania zabawnych tekstów do znanych melodii pomogła mu przeżyć obóz.
W 1945 roku Herszkowicz wrócił do Łodzi, gdzie spotkał się ze starszym bratem
Majerem, który wojnę przeżył w ZSRR. Niestety, w wyniku ciężkiej choroby
Majer zmarł w 1946 roku.

Jankiel Herszkowicz, lata 60. XX wieku. Archiwum rodzinne
Jankiel Herszkowicz, 1960s. Family archive

129