Page 33 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. "Fragmenty pamięci".

Fragmenty pamięci Fragments of memory

dziadków widział piękną synagogę, ale jako Young Henryk was baptised and brought up in
dziecko nie miał świadomości żydowskich korze- the Protestant tradition. He attended the Mikołaj
ni swojej rodziny. W domu w Łodzi świętowano Rej’s Evangelical Grammar School in Warsaw. He
Boże Narodzenie i Wielkanoc, nie przypomina often came to Łódź and saw the beautiful syn-
sobie świąt żydowskich. – Pamiętam, że wiosną agogue from the windows of his grandparents’
1939 roku z moim krewnym z Warszawy ryso- flat, but as a child, he was unaware of his fami-
waliśmy w domu dziadka wielkanocne pisanki. ly’s Jewish roots. Christmas and Easter were cel-
Na jednej z nich on namalował fronton synago- ebrated at home in Łódź; he does not recall any
gi z naprzeciwka. Tę wydmuszkę zabrałem ze Jewish holidays. “I remember that in the spring of
sobą do domu do Warszawy, bo bardzo mi się 1939, my relative from Warsaw and I were drawing
podobała, ale uległa zniszczeniu z mieszkaniem Easter eggs in my grandfather’s house. On one of
po Powstaniu. the eggs, he painted the front of the synagogue
from across the street. I took this egg shell home
Henryk Panusz zdał sobie sprawę z własnej złożo- with me to Warsaw, because I liked it very much,
nej tożsamości w czasie wojny. Jego dziadkowie but it was destroyed along with my flat after
zostali wyrzuceni z łódzkiego domu, mieli pół the Uprising.”
godziny na spakowanie. Przyjechali do Warszawy
do bratanicy babci, Róży Herstein. Mieczysław Henryk Panusz became aware of his own complex
zmarł w kwietniu 1940 roku, babcia ukrywała identity during the war. His grandparents were
się po aryjskiej stronie, ale nie doczekała końca thrown out of their home in Łódź and were given
wojny, zmarła w styczniu 1944 roku. Latem 1943 half an hour to pack. They came to Warsaw to his
roku Teodora zatrzymał patrol niemieckiej policji. grandmother’s niece, Róża Herstein. Mieczysław
Został zamordowany w więzieniu na Gęsiówce. died in April 1940, his grandmother was hiding on
Henryk przez kilka miesięcy ukrywał się w ma- the Aryan side, but she did not live to see the end
jątku pod Kielcami. Jesienią wrócił do Warszawy of the war, as she died in January 1944. In the sum-
i kontynuował naukę na tajnych kompletach mer of 1943, Teodor was stopped by a German po-
w gimnazjum Reja. Wstąpił do Armii Krajowej lice patrol. He was murdered in Gęsiówka prison.
(kompania zmotoryzowana Iskra batalionu „Ki- Henryk was hiding for several months in an es-
liński”), ale 1 sierpnia nie dotarł do punktu mo- tate near Kielce. In the autumn, he returned to
bilizacji, bo po drodze wybuchły walki. Zgłosił się Warsaw and continued his education during un-
do obrony przeciwpożarowej, ale w prawdziwym derground classes at the Rej Grammar School. He
boju nie walczył. joined the Home Army (the motorised company
Iskra of the “Kiliński” battalion), but on 1 August
Na początku 1945 roku wraz z matką przyjechali he did not reach the mobilisation point because
do Łodzi i zamieszkali w kamienicy Pinkusów na fighting broke out on the way. He signed up for
czwartym piętrze. Dom wkrótce zajęły państwo- fire defence, but did not fight in actual combat.
we urzędy, a budynek bezprawnie wywłaszczono.
Henryk ukończył chemię i biologię na Uniwer- At the beginning of 1945, he and his mother
sytecie Łódzkim. Jego specjalność to biologia arrived in Łódź and moved into the Pinkus ten-
molekularna. Zajmował się badaniami nad biał- ement house on the fourth floor. The house was
kami chromatyny oraz składem i budową DNA. soon occupied by state offices and the building

33