Page 21 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. "Fragmenty pamięci".

Fragmenty pamięci Fragments of memory

Jeszcze zanim powstało getto, Lubińscy zostali Holy Cross church,” recalls Zofia Lubińska in her
zmuszeni do przeprowadzenia się na Bałuty, do book Crumbs of Memory.
kamienicy przy ul. Urzędniczej 9. Tam przeżyli
całe pięć lat wojny aż do likwidacji getta. Mała Even before the ghetto was created, the Lubiński
Zosia chodziła do szkoły w getcie tylko przez dwa family was forced to move to Bałuty, to a tene-
tygodnie, bo zajęcia odbywały się w języku jidysz, ment house at 9 Urzędnicza Street. There, they
którego nie znała – rodzina była całkowicie zasy- survived the entire five years of the war until the
milowana. Szybko nauczyła się czytać i pisać po ghetto was liquidated. Little Zosia only managed
polsku i pochłaniała książki z pobliskiej biblioteki. to attend school in the ghetto for about two
Miała też przyjaciela – Jurka Weltfrajda, rówieśni- weeks because the classes were held in Yiddish,
ka, z którym spędzała dużo czasu. a language she did not know – the family was
completely assimilated. She quickly learned to
Józef Lubiński był w getcie administratorem read and write in Polish and devoured books from
domów przy ul. Urzędniczej, przez rok praco- the nearby library. She also had a friend – Jurek
wał w straży pożarnej, krótko był pomocnikiem Weltfrajd, a peer with whom she spent a lot of
w piekarni, a przez jakiś czas musiał zajmować time.
się także wywożeniem fekaliów. Halina pracowa-
ła w biurze resortu krawieckiego. Jej szwagier – In the ghetto, Józef Lubiński was the administra-
Salomon Lewin (mąż Reginy) – był kierownikiem tor of the houses on Urzędnicza Street, he worked
resortu słomianego. Prawdopodobnie jemu Zofia for a year in the fire brigade, he was briefly a help-
Lubińska zawdzięcza życie. Najpierw dostała er in the bakery, and for some time he also had
nową metrykę, z której wynikało, że skończyła to deal with the disposal of faeces. Halina worked
10 lat (a nie 8, jak było naprawdę) oraz pracę w re- in the office of the tailoring ministry. Her brother-
sorcie obuwia słomianego, a po ogłoszeniu Wiel- in-law – Salomon Lewin (Regina’s husband) – was
kiej Szpery – przepustkę zabezpieczającą przed the head of the straw ministry. Zofia Lubińska
wysiedleniem z getta, podpisaną przez samego probably owes her life to him. First, she got a new
Biebowa. – To mnie ocaliło – przyznaje. birth certificate showing that she was 10 years
old (and not 8, as she really was), and a job in the
Podczas likwidacji getta w sierpniu 1944 roku straw shoe ministry. After the announcement of
rodzinie udało się znaleźć kryjówkę, a potem Lu- the Great Szpera, she got a pass protecting her
bińscy trafili do obozu przy ul. Łagiewnickiej 36. from deportation from the ghetto, signed by Bie-
Zostali wywiezieni z getta dopiero w październiku bow himself. “That saved me,” she admits.
1944 roku. Wraz z mamą i ciocią Reginą Zofia tra-
fiła do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. During the ghetto’s liquidation in August 1944,
„Jako niespełna 11-letnia dziewczynka, stałam the family managed to find a shelter, and then
się więźniem politycznym z numerem 79393, the Lubiński family was sent to a camp at 36
oznaczonym czerwonym trójkątem” – wspomina. Łagiewnicka Street. They were not deported from
W marcu 1945 roku, z powodu zbliżającego się the ghetto until October 1944. Together with her
frontu, zostały przewiezione do obozu w Königs mother and her aunt Regina, Zofia was sent
Wusterhausen, a potem do Oranienburga-Sach- to Ravensbrück concentration camp. “As a girl
senhausen, skąd wyruszyły w marszu śmierci, of less than 11 years old, I became a political

21