Page 72 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. "Fragmenty pamięci".

Fragmenty pamięci Fragments of memory

Arie Ben-Menachem zrobił bardzo wiele dla Arie Ben-Menachem did a great job in preserving
utrwalenia pamięci o łódzkim getcie, brał udział the memory of the Łódź ghetto, he took part
w wydaniu hebrajskiej wersji „Kroniki łódzkie- in the publication of the Hebrew version of the
go getta” i pism Józefa Zelkowicza, ale przede “Chronicle of the Łódź Ghetto” and the writings
wszystkim opublikował „Lodz names” – listy of Józef Zelkowicz, but foremost he published the
z nazwiskami mieszkańców łódzkiego getta. “Lodz Names” – lists of the names of the inhab-
Przez wiele lat działał w Związku Byłych Miesz- itants of the Łódź ghetto. For many years he was
kańców Łodzi w Izraelu. active in the Organisation of Former Residents of
Łódź in Israel.
Urodził się 12 kwietnia 1922 roku jako Arie Printz
(Princ). Przed wojną mieszkał z rodzicami – Hindą He was born on 12 April 1922 as Arie Printz (Princ).
i Menachemem – przy ul. Narutowicza 23, jego Before the war he lived with his parents, Hinda
ojciec był grawerem. Arie ukończył Żydowską and Menachem, at 23 Narutowicza Street; his
Szkołę Przemysłową przy ulicy Pomorskiej 48 i był father was an engraver. Arie graduated from the
aktywnym członkiem młodzieżowej organizacji Jewish Industrial School at 48 Pomorska Street
syjonistycznej Hazit Dor Bnei Midbar (Front Poko- and was an active member of the Zionist youth
lenia Synów Pustyni). organisation Hazit Dor Bnei Midbar (Front of the
Generation of the Sons of the Desert).
Po przeniesieniu do getta Princowie zamieszkali
przy ul. Zawiszy 34, Arie pracował w resorcie dy- After moving to the ghetto, the Princ family lived
wanowym, a potem słomianym, ale wciąż działał at 34 Zawiszy Street, Arie worked in the carpet
w organizacji syjonistycznej. Był redaktorem ręcz- ministry and then the straw ministry, but he was
nie pisanej gazetki „Kol Ha’hazit” (Głos Frontu), still active in the Zionist organisation. He was an
a ponieważ interesował się fotografią, często editor of the hand-written newspaper “Kol Ha’haz-
asystował Mendlowi Grossmanowi, znanemu it” (Voice of the Front), and as he was interested
fotografowi getta. – Na Okopowej leżeliśmy na in photography, he often assisted Mendel Gross-
strychu i fotografowaliśmy, jak szli ludzie na sta- man, a well-known ghetto photographer. “At Oko-
cję Radegast. Jak Rumkowski kazał robić zdjęcia powa we used to lie in the attic and take pictures
zabitych w czasie Szpery, pisałem tabliczki z nu- of people going to the Radegast station. When
merami, żeby rodziny rozpoznały swoich bliskich Rumkowski ordered photographs of those killed
– wspominał. W getcie zrobił album z kolażami during the Szpera to be taken, I wrote placards
ze zdjęć Grossmana z ironicznym krytycznym with numbers so that families would recognise
komentarzem. To ważne świadectwo Holokau- their loved ones,” he recalled. In the ghetto, he
stu. Na wielu zdjęciach jest on sam i jego przy- made an album of collages from Grossman’s
jaciele. Ten album zabrał ze sobą do transportu photographs with ironic critical commentary.
w sierpniu 1944 roku, którym został zabrany do It is a major testimony to the Holocaust. Many of
Auschwitz. Jego matkę od razu skierowano na the photographs feature himself and his friends.
śmierć w komorze gazowej. Arie z ojcem zostali He took this album with him to Auschwitz in
przewiezieni kolejno do Görlitz i Gross-Rosen, August 1944. His mother was immediately sent
a stamtąd – już sam Arie – do Dachau. Jego oj- to her death in the gas chamber. Arie and his
ciec zmarł w drodze do kolejnego obozu pracy. father were transported in turn to Görlitz and
Po wojnie Arie wyjechał nielegalnie do Palestyny Gross-Rosen, and from there – Arie alone – to

72