13. Ludzie // Zobacz jednej z dokumentów Krzysztofa Kieślowskiego
Krzysztof Kieślowski ( 27.06.1941-13.03.1996) – polski reżyser i scenarzysta filmowy, przedstawiciel nurtu zwanego kinem moralnego niepokoju, kawaler Orderu Sztuki i Literatury.
Swoją karierę reżyserską rozpoczął jako dokumentalista, jednak wraz z upływem czasu zaangażował się w realizację filmów fabularnych. Krzysztof Kieślowski swym talentem na trwałe zapisał się w historii kinematografii. Zanim rozpoczął naukę na wydziale reżyserii w Łodzi, pracował jako garderobiany (m.in. Łomnickiego, Dziewońskiego, Bardiniego) w Teatrze Współczesnym w Warszawie.
Karierę rozpoczął od krótkich filmów dokumentalnych. Z czasem jego nazwisko zaczęto kojarzyć z "kinem moralnego niepokoju". Obrazem "Podwójne życie Weroniki" odszedł od tematyki związanej z problemami współczesnej Polski. Tak rozpoczęła się jego kariera międzynarodowa. Największą sławę przyniósł Kieślowskiemu tryptyk "Trzy kolory", za który otrzymał wiele prestiżowych nagród.
Oryginalne filmy Kieślowskiego ukazują specyficzne, destrukcyjne relacje międzyludzkie, cechuje je charakterystyczny, niepowtarzalny klimat, nastrojowość i artyzm. Jako wielki autorytet w dziedzinie filmu wykładał reżyserię i scenopisarstwo na uczelniach w Katowicach, Berlinie, Helsinkach, Łodzi. Sporadycznie działał też jako reżyser teatralny. Jego wczesna twórczość fabularna składała się z filmów ukazujących rzeczywistość ówczesnej Polski (Personel, Blizna, Amator, Przypadek). Potem, dzięki adwokatowi i scenarzyście Krzysztofowi Piesiewiczowi – późniejszemu stałemu współpracownikowi – zwrócił się ku motywom metafizycznym. Jego dorobek wzbogacił się o filmy psychologiczne podejmujące tematy moralne i egzystencjalne (telewizyjny cykl filmowy Dekalog, Podwójne życie Weroniki, trylogia Trzy kolory). Zmianie uległa także estetyka. O ile wczesna faza twórczości Kieślowskiego charakteryzowała się ascezą formalną na wzór dokumentów, o tyle późna cechowała się wyszukanymi zabiegami wizualnymi.
Za wybitny wkład do kultury ruchomego obrazu został w 1990 r. honorowym członkiem Brytyjskiego Instytutu Filmowego, a w 1995 r. członkiem Akademii Filmowej w USA. W 1994 r. podjął decyzję o zakończeniu swojej kariery filmowej. 13 marca 1996 roku w warszawskim szpitalu zmarł w wyniku nieudanej operacji serca. Miał zaledwie 55 lat. Jego śmierć pogrążyła w smutku i żałobie tysiące przyjaciół oraz miliony widzów jego filmów w Polsce i na całym świecie. Sporadycznie działał też jako reżyser teatralny. Jego wczesna twórczość fabularna składała się z filmów ukazujących rzeczywistość ówczesnej Polski (Personel, Blizna, Amator, Przypadek). Potem, dzięki adwokatowi i scenarzyście Krzysztofowi Piesiewiczowi – późniejszemu stałemu współpracownikowi – zwrócił się ku motywom metafizycznym. Jego dorobek wzbogacił się o filmy psychologiczne podejmujące tematy moralne i egzystencjalne (telewizyjny cykl filmowy Dekalog, Podwójne życie Weroniki, trylogia Trzy kolory). Zmianie uległa także estetyka. O ile wczesna faza twórczości Kieślowskiego charakteryzowała się ascezą formalną na wzór dokumentów, o tyle późna cechowała się wyszukanymi zabiegami wizualnymi.
Szymon Zbiega
12. Ludzie // Obejrzyj film z Januszem Gajosem
Janusz Jerzy Gajos (ur. 23 września 1939 w Dąbrowie Górniczej) – polski aktor teatralny i filmowy; profesor sztuk teatralnych, pedagog i fotograf.
Uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich aktorów. Laureat wielu wyróżnień, w tym nagród publiczności oraz odznaczeń. Jest sześciokrotnym laureatem prestiżowej filmowej nagrody „Orły” oraz nagród przyznawanych przez jury festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Laureat pięciu Wiktorów i jednego Super Wiktora – nagród którymi honorowane są wybitne osobowości małego ekranu. W 2015 podczas otwarcia 40. Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni wręczono mu Diamentowe Lwy –nagrodę publiczności biorącej udział w plebiscycie na najlepszego polskiego aktora czterdziestolecia. W jedenastym roku życia zamieszkał wraz z rodzicami w Będzinie, gdzie ukończył szkołę podstawową, zdał maturę w III Liceum Ogólnokształcącym (1957). Zawodu aktora uczył się w Teatrze Dzieci Zagłębia pod opieką Jana Dormana, kilkakrotnie starając się o przyjęcie do Szkół Teatralnych w Łodzi i Krakowie, jednak bez powodzenia. Odbył służbę wojskową (1960–1961).
Jest absolwentem Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoła Filmowej, Telewizyjnej
i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Studiował w łódzkiej szkole filmowej w latach 1961–1965, a dyplom uzyskał w roku 1971. Debiutował w filmie Marii Kaniewskiej Panienka
z okienka (1964) w roli Pietrka. Jako aktor występował w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, od 1970 w teatrach warszawskich (Komedia, Polski, Kwadrat i Dramatyczny), Teatrze Powszechnym w Warszawie (od 1985), Teatrze Narodowym
w Warszawie (2003–2022) oraz w spektaklach Teatru Telewizji. W 2003 został wykładowcą PWSFTviT w Łodzi, a w 2006 członkiem rady programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej. Występował w roli Tureckiego w odcinkach Kabaretu Olgi Lipińskiej oraz
w skeczach telewizyjnego programu specjalnego Kabaretu Dudek pt. W telewizyjnej kawiarni. Zajmuje się również fotografią, pierwszą wystawę swoich zdjęć zorganizował w Katowicach (2002). W 2008 otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych[3]. 7 października 2016 został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[5] oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku. Jego czwartą żoną jest Elżbietą Brożek. Mieszka w Warszawie, w dzielnicy Zacisze.
A. Pancer
11. Ludzie // Przeczytaj książkę "Łódź Ulissesa"
Maciej Świerkocki - urodzony w 1961 r. w Łodzi, tłumacz literatury anglojęzycznej, scenarzysta, pisarz i krytyk. Autor czterech powieści (m.in. Ziemia obiecana raz jeszcze, 1993), książek krytycznoliterackich (m.in. Echa postmodernizmu, 2010), scenariuszy filmowych (m.in. Tam i powrotem, 2001, Sekcja 998, 2006) i blisko 60 przekładów książkowych z języka angielskiego. Ukończył anglistykę i filozofię na Uniwersytecie Łódzkim. Współpracownik wielu pism, m.in. „Literatury na świecie”, „Filmu”, „Filmu na świecie”, „Playboya”, „Odry”. Nominowany do „Orła” - Polskiej Nagrody Filmowej 2003 za scenariusz filmu fabularnego "Tam i z powrotem" (wraz z żoną, Anną Świerkocką). Jako pierwszy Polak zasiadał w jury prestiżowego międzynarodowego konkursu literackiego Dublin IMPAC International Literary Award 2014.Jest członkiem honorowym Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury. W roku 2014 został odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2015 otrzymał Odznakę „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”, a także nagrodę „Literatury na świecie” za 2014 rok w kategorii proza za przekład powieści Candy Terry’ego Southerna i Masona Hoffenberga. Członek kapituły konkursu Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury „Lew Hieronima” (2016). W 2018 r. przewodniczący jury Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima.
W 2022 roku otrzymał Nagrodę Miasta Łodzi za przekład Ulissesa Jamesa Joyce’a -pierwszego od pół wieku polskiego przekładu i autorską książkę Łódź Ulissesa ,która pozwala czytelnikowi zajrzeć w kulisy tłumaczenia i zrozumieć, jak wygląda praca tłumacza.
Nagroda Miasta Łodzi – nagroda zaistniała z inicjatywy prezydenta Łodzi, Mariana Cynarskiego, przyznawana przez Radę Miejską w Łodzi od 1927, obecnie z okazji Święta Miasta (15 maja) osobom lub grupom osób za wybitne osiągnięcia w działalności zawodowej lub społecznej w ciągu ostatnich pięciu lat.
Za przekład Ulissesa otrzymał także w tym samym roku Nagrodę Literacką Gdynia, a także Nagrodę „Literatury na świecie” w kategorii „Literaturoznawstwo, translatologia, komparatystyka” za Łódź Ulissesa. W 2023 Łódź Ulissesa została uznana za najlepszą książkę humanistyczną w Polsce w 2021 roku, zwyciężając w VIII edycji Konkursu im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego prof. Tadeusza Kotarbińskiego.
Franciszek Sianos
10. Ludzie // Zobacz jeden z flimów Krzysztofa Zanussiego
Krzysztof Pius Zanussi - Urodził się 17 czerwca 1939, w Warszawie. Jego partnerką jest Elżbieta Grocholska-Zanussi.
Krzysztof Zanussi to polski reżyser, scenarzysta i producent filmowy, urodzony 17 czerwca 1939 roku. Jest jednym z najbardziej uznawanych twórców kina artystycznego w Polsce. Jego filmy, takie jak „Iluminacja” i „Człowiek z marmuru”, często eksplorują tematy związane z filozofią, moralnością i kondycją ludzką. Zanussi jest także autorem licznych prac teatralnych i wykładów dotyczących sztuki filmowej. Jego twórczość wyróżnia się subtelnym podejściem do postaci oraz głęboką refleksją nad życiem i wyborami jednostki. Jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.
KILKA NAJPOPULARNIESZYCH DZIEŁ KRZYSZTOFA ZANUSSIEGO
- „Iluminacja” (1973) - Film opowiadający o duchowej i intelektualnej drodze młodego człowieka, który próbuje zrozumieć sens życia i swoje miejsce w świecie.
- „Człowiek z marmuru” (1977) - Satyryczna opowieść o manipulacji władzy, przedstawiająca historię filmowca, który odkrywa mityczną postać robotnika w czasach PRL-u.
- „Człowiek z żelaza” (1981) - Kontynuacja „Człowieka z marmuru”, badająca wydarzenia związane z ruchami robotniczymi w Polsce, w tym Solidarnością, oraz ich wpływ na jednostki.
- „Siódma pieczęć” (1987) - Film koncentrujący się na dylematach moralnych i egzystencjalnych, ukazujący życie i wewnętrzne zmagania grupy ludzi w obliczu katastrofy.
KRZYSZTOF ZANUSSI ZDOBYŁ WIELE NAGRÓD W UZNANIU ZA SWOJĄ TWÓRCZOŚĆ FILMOWĄ, W TYM
- Złoty Lew na Festiwalu Filmowym w Wenecji (1980) za film „Człowiek z żelaza”.
- Złota Kamera na Festiwalu Filmowym w Cannes (1973) za „Iluminację”.
- Nagroda im. Andrzeja Wajdy przyznawana za osiągnięcia w polskim kinie.
- Europejska Nagroda Filmowa za wkład w rozwój europejskiego kina.
Borys Parol
8. Ludzie // Zobacz jeden z filmów Andrzeja Wajdy
Andrzej Wajda przyszedł na świat w Suwałkach 6 marca 1926 roku. Był reżyserem filmowym i teatralnym, scenarzystą i scenografem. Podczas II wojny światowej był w Radomiu, gdzie pobierał nauki w ramach tajnych kompletów,
pracując jednocześnie jako magazynier, tragarz, ślusarz, imał się też zajęć takich jak bednarstwo i kreślarstwo. Później podjął studia malarskie na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie podjął się wreszcie studiów dla niego kierunkowych, bowiem studiów nad reżyserią jakie miała do zaproponowania Szkoła Filmowa w Łodzi. Debiutował filmem „Pokolenie”, nakręconym w 1954 roku. Dwa lata później nakręcił „Kanał”, a w roku 1958 świetny „Popiół i diament”, który dostał m. in. Nagrodę Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej.
Twórczość Wajdy została doceniona poprzez wręczenie mu Złotej Palmy na festiwalu w Cannes, a to ściślej było zasługą obrazu pt. „Człowiek z żelaza”. Był to ukłon w kierunku powstania „Solidarności”. Andrzej Wajda to przedstawiciel polskiej szkoły filmowej. W latach 1972-1983 Wajda kierował założonym przez siebie Zespołem Filmowym „X”. W latach 1978-1983 prezesował Stowarzyszeniu Filmowców Polskich. Był dyrektorem artystycznym warszawskiego Teatru Powszechnego. W roku 1994 wręczono mu Nagrodę Kyoto. Był to przyczynek do uruchomienia Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie. W roku 2000 za całokształt twórczości otrzymał nagrodę Oscara. Zajmował w latach 1989-1991 fotel senatora I kadencji. Do najsławniejszych filmów Wajdy należą: „Popiół i diament”, „Popioły”, „Kanał”, „Wesele”, „Człowiek z marmuru”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Panna Nikt”, „Ziemia obiecana”, „Katyń”.
Wajda był jednym z najbardziej utytułowanych polskich reżyserów. Jego twórczość cechuje psychologizm i historyzm, ale także i zaangażowanie polityczne, obok czego można z łatwością zaobserwować wielkie zdolności pozwalające adaptować dzieła literackie na potrzeby kina. Jego twórczość była zatem kamieniem milowym w rozwoju polskiej kinematografii, za co został odznaczony np. orderem Legii Honorowej, czy również doktorami honoris causa kilku uniwersytetów. Nie tylko film stanowił centrum jego aktywności reżyserskiej, bowiem zajmował się też reżyserią teatralną. Sztuki w jego reżyserii odbywały się w Teatrze Starym i warszawskim Teatrze Powszechnym. Jego gwiazdę odsłonięto w łódzkiej Alei Gwiazd. Został też kawalerem Orła Białego. Zmarł w Warszawie 9 października 2016 roku.
9. Ludzie // Zobacz jeden z filmów Romana Polańskiego
Roman Polański to znany reżyser, scenarzysta i producent filmowy, urodzony 18 sierpnia 1933 roku w Paryżu. Jest jednym z najważniejszych twórców kina współczesnego, a jego filmy często łączą elementy thrillera psychologicznego, horroru oraz dramatu. Jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi.
Polański zdobył sławę dzięki takim filmom jak:
- "Dziecko Rosemary" (1968) - kultowy horror psychologiczny opowiadający o kobiecie, która podejrzewa, że jej nowonarodzone dziecko jest dzieckiem diabła.
- "Chinatown" (1974) - film noir o korupcji i zdradzie w Los Angeles, który zdobył wiele nagród, w tym Oscara za najlepszy scenariusz.
- "Pianista" (2002) - autobiograficzny dramat opowiadający historię żydowskiego pianisty, Władysława Szpilmana, w czasach II wojny światowej, który przyniósł Polańskiemu Oscara za najlepszą reżyserię.
Polański miał również burzliwe życie osobiste, w tym kontrowersje związane z jego aresztowaniem i oskarżeniami o przestępstwa seksualne w latach 70. Jego życie i kariera były często przedmiotem dyskusji i kontrowersji, a Polański od lat mieszka za granicą, aby uniknąć konsekwencji prawnych w USA.
Jest laureatem wielu nagród filmowych, w tym Oscara, Złotych Globów i Złotych Lwów na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Mimo kontrowersji związanych z jego osobistym życiem, jego twórczość pozostaje znacząca w historii kina.
Roman Polański to postać skomplikowana, łącząca w sobie geniusz artystyczny i osobiste tragedie, a jego życie i twórczość wciąż budzą emocje i dyskusje.
Filip Szczepaniak
7. Ludzie // Usiądź na ławeczce Karskiego w Łodzi
Jan Karski urodził się w Łodzi w 1914r. w rodzinie katolickiej. Tak naprawdę nazywał się Jan Kozielewski, a Karski to jego pseudonim. Był najmłodszy z ośmiorga rodzeństwa. Ukończył prawo i dyplomację na Uniwersytecie Lwowskim oraz Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy. Przed wybuchem II wojny światowej rozpoczął karierę dyplomatyczną w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.
Z powodu narastającej groźby niemieckiej agresji został zmobilizowany jako oficer Artylerii Konnej. Wziął udział w kampanii wrześniowej. Wzięty do sowieckiej niewoli- zdołał z niej zbiec. Po dotarciu do Warszawy włączył się w działalność konspiracyjną i został kurierem Polskiego Państwa Podziemnego. Obdarzony fotograficzną pamięcią oraz władający kilkoma językami wyruszył z misją po polskiego rządu na uchodźstwie we Francji i Wielkiej Brytanii, przewożąc tajne instrukcje i rozkazy. Przyczynił się również do budowy struktur Polskiego Państwa Podziemnego - największej konspiracyjnej organizacji polityczno – wojskowej.
Podczas trzeciej misi został aresztowany i torturowany przez Gestapo. Próbował popełnić samobójstwo, ale został odratowany. Polskie podziemie zorganizowało akcję odbicia Karskiego ze szpitala w Nowym Sączu. W jego ucieczce pomagało przeszło 20 osób . Po odzyskaniu sił nadal kontynuował działalność konspiracyjną.
W 1942r. otrzymał misję, aby na własne oczy zobaczyć jak Niemcy traktują Żydów i przekazał tą informację przedstawicielom rządu. Dwukrotnie został wprowadzony do warszawskiego getta. W przebraniu ukraińskiego żołnierza spędził kilka godzin w obozie przejściowym w Izbicy Lubelskiej, z którego Żydów transportowano do obozów zgłady. Widział tam nieludzko traktowanych, umierających z głodu i rozstrzeliwanych ludzi. Obrazy, które tam zobaczył,
będzie pamiętał do końca życia.
Jesienią 1942r. przedostaje się do Londynu i raportuje przed premierem i gen. Sikorskim o stanie i organizacyjnym Państwa Podziemnego. Przekazuje również informacje o eksterminacji Żydów. Swój raport prezentuje w Anglii także przed brytyjskim Ministrem Spraw Zagranicznych Anthony Edenem. W lipcu 1943r. Jan Karski spotkał się w Białym Domu z Franlinem Delano Roosveltem -Prezydentem Stanów Zjednoczonych. Niestety rozmowy nie przyniosły oczekiwanych
rezultatów w postaci działań militarnych lub politycznych mających obronić prześladowanych Żydów.
W sierpniu 1943r. Karski wraca do Wielkiej Brytanii i pracuje nad scenariuszem filmowym o polskim państwie podziemnym. Wobec fiaska planów filmowych publikuje swoje wspomnienia jako książkę pt. "Tajne Państwo". Wydawna w listopadzie 1944r. ksiazka okazuje się wielkim sukcesem - nakład liczy 400 tys. egzemplarzy.
Po wojnie Karski pozostaje w USA. Po ukończeniu studiów i uzyskaniu doktoratu na Uniwersytecie w Waszyngtonie przez 40 lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu w Szkole Służby Zagranicznej. W 1954 r otrzymał amerykańskie obywatelstwo, a w 1965 r ożenił się z Polą Nireńską – polską Żydówką, wybitną tancerką i choreografką.
Żona Karskiego cierpiała na depresję i w roku 1992 popełniła samobójstwo. W 1995 roku z rąk Prezydenta Lecha Wałęsy Jan Karski otrzymał Order Orła Białego. Zmarł w Waszyngtonie 13 lipca 2000 r. Prezydent Barack Obama 29 maja w 20212 r odznaczył go pośmiertnie Prezydenckim Medalem Wolności- najwyższym amerykańskim odznaczeniem cywilnym.
Najczęstszą formą upamiętnienia Emisariusza i jego misji z 1943 roku są tzw. ławeczki Karskiego - istnieje ich 7 na całym świecie (Waszyngton, Nowy Jork, Tel Awiw, Kielce, Warszawa, Kraków i Łódź). Ławka w rodzinnym mieście Jana Karskiego jest najdłuższa - ma prawie 3 metry długości i znajduje się w Parku Ocalałych.
Jakub Zellek