„Hotel Savoy” to powieść wydana w 1942 roku w Niemczech, debiut wybitnego austriackiego dziennikarza i pisarza żydowskeigo pochodzenia Josepha Rotha. Jego kariera zawodowa rozpoczęła się po I wojnie światowej, w której uczestniczył jako ochotnik. Po wojnie Roth poświęcił się dziennikarstwu, współpracując z najważniejszymi gazetami w Wiedniu i Berlinie, w tym z „Frankfurter Zeitung”. Roth był początkowo zafascynowany ideami komunistycznymi, jednak jego podróże do Związku Radzieckiego jako korespondenta szybko zmieniły jego poglądy. Stał się zagorzałym monarchistą i wielkim zwolennikiem Habsburgów.

Głównym bohaterem powieści jest Gabriel Dan, który po zakończeniu wojny oraz trzyletnim pobycie w niewoli syberyjskiej przybywa do miasta leżącego na pograniczu Wschodu i Zachodu. To przemysłowe centrum, będące symbolicznym miejscem zderzenia kultur, staje się dla niego chwilowym przystankiem – zatrzymuje się w tytułowym Hotelu Savoy. Chociaż autor nie wskazuje wprost nazwy miasta, kontekst fabularny sugeruje, że jego literackim pierwowzorem jest Łódź – miasto o niepowtarzalnej atmosferze, pełne kontrastów, które doskonale oddaje różnorodność i dynamikę ówczesnej epoki.

„Hotel Savoy” stanowi rozbudowaną metaforę drogi na Zachód, której wędrówka jawi się jako błędny szlak wiodący na pustynię, coraz dalej od Ziemi Obiecanej, niczym podróż do Sodomy. Sam hotel, z jego piętrami ułożonymi zgodnie z porządkiem społecznym, przypomina kręgi dantejskiego piekła, symbolizując upadek, zatracenie i śmierć. Struktura powieści przypomina scenariusz filmowy, w którym obrazy i sekwencje nakładają się na siebie, tworząc dynamiczną, niemal filmową narrację. Paradoksalnie, Roth – zagorzały przeciwnik kina – konstruuje dzieło, które można odbierać jako złożoną mozaikę, gdzie fragmenty, szczegóły i obrazy, pełne precyzji charakterystycznej dla Neue Sachlichkeit, budują realistyczny, ale zarazem niestabilny świat. Jak u Chagalla, gdzie elementy żydowskiej kultury wkomponowane są w chaotyczny świat paryskiego modernizmu, tak w „Hotelu Savoy” nowoczesność miesza się z epicką archaicznością motywów żydowskich. Wśród tych symboli pojawiają się postaci, takie jak obojętni żebracy, handlarze walutą, dziwny pogrzeb odbywający się podczas zamieszek, żydowski cmentarz czy majestatyczny milioner Bloomfield, który pozostał nieskażony wpływem Zachodu.

Julia Góral