Page 5 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Raport 2016 - Sprawiedliwi nr 2.

SPRAWIEDLIWI_NR_2_A4_Layout 1 14/07/16 10:45 Page 5
No 2 RAPORT 2016: Sprawiedliwi
Sprawiedliwy:

Jerzy Lerski

Malwina Wilczek // Publiczne Liceum Ogólnokształcące
Uniwersytetu Łódzkiego

Na studiach we Lwowie miałem przyjaciela, nazywał się
Jerzy Lerski, też emisariusz, bohater. Ten Lerski walczył o Żydów.
Na wykładach, kiedy endecy wypychali Żydów pod ścianę, Lerski
im się potrafił postawić. Strasznie go za to pokancerowali…
Tak wyglądało pierwsze wspomnienie słynnego emisariusza
Jana Karskiego o innym emisariuszu i jego przyjacielu,
Jerzym Lerskim: bohaterze II wojny światowej, a w czasach Dekoracja por. Jerzego Lerskiego – kuriera przybyłego z kraju
pokoju, profesorze historii. – Krzyżem Walecznych przez gen. Mariana Kukiela. W głębi z prawej
minister Władysław Banaczyk 4
5

kiem wielu demokratycznych or- maganych w elitarnej grupie pol- sy. Po wpadkach innych kurierów
ganizacji akademickich, a także skich żołnierzy – cichociemnych. „Jur” po rocznym pobycie w Pol-
członkiem Rady Naczelnej Stron- Mieli oni za zadanie powrócić do sce został wezwany do powrotu.
nictwa Demokratycznego. kraju i zająć się działalnością dy- Do Anglii wracał przez – jak sam
W chwili wybuchu wojny, mając wersyjną na terenie Polski. On to określił – „paszczę bestii”
22 lata, został powołany do sam, jako kurier cywilny o pseu- – Berlin, a następnie Paryż, skąd
służby w artylerii przeciwlotniczej. donimie „Jur”, dostał inne zada- udał się z tajnymi dokumentami
Uczestniczył wtedy w obronie nie. Miał być łącznikiem pomiędzy do Barcelony, by przez Madryt
Brześcia, gdzie dostał się do so- Rządem RP a polskim podzie- dotrzeć samolotem do Londynu.
wieckiej niewoli. Szczęśliwie, miem. W grudniu 1942 roku, po Wśród raportów i mikrofilmów,
wraz z kolegami, udało mu się powrocie Jana Karskiego (wtedy które przywiózł, były informacje
uciec z transportu jeńców i prze- emisariusza Polskiego Państwa od podziemia żydowskiego o za-
dostać z powrotem do Lwowa. Podziemnego), Jerzy Lerski otrzy- gładzie i prześladowaniach. Po
Podjął wtedy próbę działania mał w końcu polecenie udania się zdaniu raportu z sytuacji w Pol-
w antysowieckiej konspiracji. do Polski. W trakcie wielu długich sce, od grudnia 1944 roku zajął się
Otrzymał polecenie przedostania spotkań został wprowadzony pracą u boku premiera Rządu RP
się na Zachód. Po przekroczeniu przez Karskiego w realia ówczes- na uchodźstwie Tomasza Arci-
Jerzy Lerski 3 granicy węgierskiej był interno- nej okupowanej Polski. W końcu szewskiego jako jego sekretarz.
wany, ale korzystając z okazji po swojej ostatniej odprawie prze- Mógł wtedy realizować swoje przed-
uciekł z aresztu i razem z grupą prowadzonej przez Wodza Na- wojenne aspiracje polityczne i po-
Jerzy Lerski urodził się 20 stycz- innych żołnierzy przedostał się do czelnego, gen. Władysława Sikor- móc działalności „w dobrej sprawie”.
nia 1917 roku we Lwowie jako Jugosławii. Następnie trafił do skiego, wraz z innymi skoczkami Przebieg negocjacji jałtańskich
Jerzy Sołtysik. Pochodził z ro- Wenecji, przez którą dotarł do miał dostać się na terytorium Pol- oraz obrót spraw spowodowały
dziny inteligenckiej, uczęszczał Francji. Tam, w krótkim czasie i za ski. Jednak samolot, którym le- powstanie wolnościowego ugru-
do prywatnej szkoły powszechnej pośrednictwem Jana Karskiego, cieli, został trafiony i musieli wra- powania Niepodległość i Demo-
(średniej), a następnie do II pań- otrzymał przydział do grupy przy- cać do Anglii. kracja, którego Jerzy Lerski był
stwowego lwowskiego gimnazjum szłych kurierów RP. Po kapitulacji Druga próba, zakończona sukce- współzałożycielem.
im. Karola Szajnochy. Czuł się za- Francji, wraz z grupą żołnierzy sem, odbyła się 19 lutego 1943 Po wojnie zajął się pracą na-
wsze humanistą, co podkreślał i delegaturą Rządu, przedostał się roku. Niedługo potem Lerski do- ukową. Wykładał historię i nauki
w swojej autobiografii. Stał się ak- na pokładzie statku „Sobieski” do tarł do Warszawy. Tam przekazał polityczne na uniwersytetach
tywistą, obejmując m.in. posadę Anglii. między innymi pieniądze na broń w Pakistanie, Japonii i na Cejlo-
redaktora naczelnego czaso- W trakcie służby w siłach zbroj- i amunicję, które przyleciały z nim nie. Został profesorem historii
pisma „Żagiew” – miesięcznika nych otrzymał wezwanie, by po- do Polski dla Żydowskiej Organi- University of San Francisco.
tworzonego przez młodzież na te- twierdzić swoją gotowość do zacji Bojowej. Brał udział w szmu- W roku 1985 otrzymał w instytu-
renie Małopolski Wschodniej udziału w „akcji kontynentalnej”. glowaniu działaczy żydowskich cie Yad Vashem tytuł Sprawie-
(w okolicach Lwowa). Po ukończe- Miał zostać wysłany do Polski śla- z getta warszawskiego na stronę dliwy wśród Narodów Świata.
niu gimnazjum rozpoczął studia dem Jana Karskiego jako przed- aryjską. W marcu 1943 roku spo- Zmarł w roku 1992, powinniśmy
na wydziale prawa Uniwersytetu stawiciel rządu RP. Został ku- tkał się ze Stefanem „Grotem” Ro- go pamiętać jako emisariusza od-
Jana Kazimierza i Akademii rierem 12 grudnia 1941 roku. Od- weckim, komendantem AK. Zaj- znaczonego medalem Sprawie-
Handlu Zagranicznego we Lwo- był m.in. szkolenie spadochro- mował się także działalnością dliwych wśród Narodów Świata
wie. Był wtedy aktywnym człon- nowe, a także wiele innych wy- w Departamencie Informacji i Pra- i prawdziwego bohatera.