Page 37 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Edelman. Człowiek

Żydowska Organizacja Bojowa powstała 15 października
1942 r., kiedy terror w getcie dochodził do szczytu – Niemcy
strzelali bez jakichkolwiek powodów, łapali masowo
i mordowali niewinnych mieszkańców. Zawiązały ją
organizacje młodzieżowe Bund, Dror, Haszomer-Hacair,
Akiba i grupa osób z PPR-u. Założycielami ŻOB byli m.in.:
Icchak Antek Cukierman, Cywia Lubetkin, Marek Edelman,
Josef Kapłan i Mordechaj Tanenbaum. Komendantem ŻOB
został Mordechaj Anielewicz. Wszyscy byli bardzo młodzi,
mieli po dwadzieścia kilka lat. Marek Edelman znalazł się
w pięcioosobowym dowództwie jako jeden z zastępców
komendanta.

Powstanie wybuchło w przeddzień święta Pesach, 19 kwietnia
1943 r. Tego dnia niemieckie oddziały bojowe Waffen-SS
wkroczyły do getta bramą od strony Nalewek, aby dokonać
jego ostatecznej likwidacji. Napotkali jednak na zbrojny opór
ŻOB, który zmusił ich do opuszczenia terenu getta.
Po południu wrócili, a dowództwo przejął generał SS Jürgen
Stroop. Niemcy zostali jednak powtórnie wyparci z getta.
Walki trwały przez kilkanaście dni. Niemcy zamiast walczyć
wręcz postanowili palić getto dom po domu, szukając
bojowców i ludzi ukrywających się w bunkrach. Ostatnim
aktem niszczenia dzielnicy żydowskiej było wysadzenie
16 maja 1943 r Wielkiej Synagogi znajdującej się przy
ul. Tłomackiej.